Tiểu luận Nguyên tắc xây dựng bộ máy tổ chức quản lý giáo dục và đào tạo

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
TRƯỜNG .. 
---------- 
TIỂU LUẬN 
Nguyên tắc xây dựng bộ máy tổ 
chức quản lý giáo dục và đào tạo 
HVTH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn 1 
ÑAËT VAÁN ÑEÀ 
Ñeå xaây döïng ñöôïc moät heä thoáng chính trò, phaùp luaät, y teá, giaùo 
dục thì phaûi coù nhöõng muïc tieâu, ñònh höôùng thaät roõ raøng vì noù coù 
tính chaát chæ ñaïo xuyeân suoát quaù trình hình thaønh vaø hoaït ñoäng cuûa 
heä thoáng ñoù. Nhöõng ñònh höôùng roõ raøng, chính xaùc, phuø hôïp vôùi ñieàu 
kieän thöïc teá ñöôïc xem nhö laø kim chæ nam, laø bí quyeát ñeå giuùp cho söï 
thaønh coâng cuûa moïi hoaït ñoäng noùi chung vaø hoaït ñoäng quaûn lyù noùi 
rieâng. Do ñoù muoán vieäc xaây döïng boä maùy toå chöùc coù hieäu quaû thì ta 
phaûi nghieân cöùu, xem xeùt taát caû caùc moái quan heä, taát caû caùc yeáu toá 
aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa boä maùy moät caùch chi tieát vaø roõ raøng, 
ñeå töø ñoù môùi coù nhöõng ñònh höôùng xaây döïng ñuùng ñaén phuø hôïp vôùi 
yeâu caàu chung cuûng nhö nhöõng yeâu caàu rieâng maø thöïc teá ñoøi hoûi. 
Do ñoù, ñeå xaây döïng boä maùy toå chöùc quaûn lyù giaùo duïc vaø ñaøo 
taïo ta cuûng caàn phaûi xem xeùt cuï theå chöùc naêng, nhieäm vu, quyeàn 
hanï  cuûa ñôn vò mình ñeå töø ñoù môùi coù theå ñònh höôùng ñeå xaây döïng 
boä maùy toå chöùc. Moät yeáu toá khoâng theå thieáu giuùp quaù trình xaây döïng 
boä maùy quaûn lyù ñöôïc thaønh coâng ñoù laø heä thoáng caùc nguyeân taéc xaây 
döïng boä maùy quaûn lyù giaùo duïc vaø ñaøo taïo. Heä thoáng naøy mang tính 
chaát chæ ñaïo, ñònh höôùng moïi hoaït ñoäng ñeå ñaït muïc tieâu vì noù ñaõ 
ñöôïc ñuùc keát qua kinh nghieäm, qua söï tìm toøi nghieân cöùu vaø cuõng 
nhö laø ñöôïc kieåm nghieäm trong thöïc teá. 
Trong tieåu luaän naøy ñaõ neâu ra nhöõng nguyeân taéc, phaân tích vaø 
ñöa ra nhöõng ví duï minh hoaï ïñeå laøm roõ vaán ñeà hôn. Tuy nhieân, trong 
quaù trình tìm toøi nghieân cöùu khoâng theå traùnh nhöõng sai soùt. Raát mong 
ñöôïc söï goùp yù chaân thaønh töø phía Thaày cuõng nhö laø caùc baïn. 
HVTH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn 2 
I. Khaùi nieäm 
Theá naøo laø nguyeân taéc? Coù nhieàu caùch ñònh nghóa. 
- Nguyeân taéc laø lôøi phaùt bieåu cô baûn höôùng daãn haønh ñoäng. 
- Ñoù laø chaân kyù cô baûn coù khaû naêng aùp duïng vaøo moät taäp hôïp 
caùc tình huoáng ñeå döï ñoaùn keát quaû. 
Nguyeân taéc chöùa ñöïng chaân lyù trong moät phaïm vi nhaát ñònh. 
Nguyeân taéc mang tính chæ ñaïo cho haønh ñoäng ñeå ñaït muïc tieâu. 
Nguyeân taéc phaûn aùnh quy luaät khaùch quan, hay nhöõng moái quan heä 
coù tính taát yeáu trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh. Nguyeân taéc khoâng 
phaûi do con ngöôøi tuyø tieän ñeà xuaát maø traùi laïi ñöôïc xaây döïng töø nhaän 
thöùc ñuùng ñaén cuûa quy luaät khaùch quan. Nguyeân taéc phaûn aùnh quy 
luaät khaùch quan. 
Do ñoù, caùc nguyeân taéc xaây döïng boä maùy quaûn lyù ñöôïc xaùc ñònh 
töø nhöõng ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi nhaát ñònh. Nghóa laø caùc nguyeân taéc 
xaây döïng boä maùy toå chöùc quaûn lyù cuõng theå hieän caùc quy luaät khaùch 
quan hay caùc tính chaát cô baûn cuûa moät heä thoáng toå chöùc. 
II. Heä thoáng caùc nguyeân taéc xaây döïng boä maùy toå chöùc quaûn 
lyù giaùo duïc vaø ñaøo taïo 
1. Nguyeân taéc tính ñaúng caáu 
Tính ña daïng cuûa cô quan quaûn lyù phaûi phuø hôïp vôùi tính ña 
daïng cuûa caùc muïc tieâu, nhieäm vuï ñöôïc phaân caáp, phuø hôïp vôùi tính 
ña daïng cuûa cuûa ñoái töôïng quaûn lyù. Cuï theå laø: 
- Hoaït ñoäng cuûa ñoái töôïng quaûn lyù bao goàm nhöõng maët naøo, 
nhöõng nhieäm vuï naøo phaûi ñöôïc phaûn aùnh vaøo caáu truùc cuûa 
cô quan quaûn lyù. 
HVTH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn 3 
- Neáu cô caáu kinh teá xaõ hoäi, ñòa lyù cuûa ñòa phöông coù tính ña 
daïng ñaëïc bieät thì cô caâu toå chöùc quaûn lyù phaûi phaûn aùnh ñaëc 
ñieåm töông öùng. 
Neáu thöïc hieän toát nguyeân taéc naøy thì khi nhìn vaøo caáu truùc cuaû 
cô quan quaûn lyù thì ta coù theå bieát ñöôïc hoaït ñoäng cuaû cô quan quaûn 
lyù ñoù goàm nhöõng muïc tieâu naøo, lónh vöïc naøo, nhieäm vuï naøo.. Ñoái vôùi 
nhöõng toå chöùc coù qui moâ lôùn vieäc aùp duïng nguyeân taéc naøy raát hieäu 
quaû vì moãi lónh vöïc coù ñaàu moái quaûn lyù rieâng neân coâng vieäc quaûn lyù 
trôû neân roõ raøng vaø raønh maïch. Tuy nhieân, khi aùp duïng quaûn lyù theo 
nguyeân taéc naøy neáu moät toå chöùc coù nhieàu boä phaän khaùc nhau nhöng 
qui moâ nhoû thì boä maùy quaûn lyù seõ trôû neân coàng keành, coù theå laø keùm 
hieäu quaû. 
Ví duï veà vieäc aùp duïng nguyeân taéc: Moät tröôøng Ñaïi hoïc coù ñaøo 
taïo caùc lónh vöïc nhö: Trung caáp, Cao Ñaúng, Ñaïi hoïc chính qui, Ñaïi 
hoïc taïi chöùc thì moãi lónh vöïc ñoù phaûi coù ngöôøi phuï traùch chuyeân bieät 
ñeå deã daøng hôn trong khaâu quaûn lyù. 
2. Nguyeân taéc soá löôïng toái öu 
Caàn phaûi tính toaùn ñeå ñònh roõ soá ngöôøi, soá khaâu, soá caáp trong 
cô caáu toå chöùc nhaèm ñaûm baûo hôïp lyù hoùa soá ñaàu moái, giaûm caùc 
khaâu trung gian, tieát kieäm bieân cheá laøm cho boä maùy goïn nheï maø hieäu 
löïc cao. 
Thöïc hieän toát nguyeân taéc naøy seõ laøm giaûm chi phí quaûn lyù, giaûm 
caùc khaâu trung gian do ñoù caùc vaán ñeà seõ ñöôïc giaûi quyeát nhanh hôn, 
traùch nhieäm khoâng bò choàng cheùo leân nhau. 
Nguyeân taéc naøy döôøng nhö traùi ngöôïc vôùi nguyeân taéc thöù nhaát 
nhöng neáu ta bieát aùp duïng moät caùch hôïp lyù thì seõ ñem laïi hieäu quaû 
toái öu. Trong ví duï treân neáu moãi ngöôøi quaûn lyù moät lónh vöïc thì coù theå 
HVTH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn 4 
seõ khoâng tieát kieäm ñöôïc kinh phí cuõng nhö laø chöa söû duïng ñöôïc heát 
ñöôïc thôøi gian laøm vieäc cuûa ngöôøi quaûn lyù thì ta coù theå keát hôïp quaûn 
lyù chung giöõa Trung hoïc vaø Cao ñaúng neáu nhö quy moâ quaûn lyù 
khoâng quaù lôùn. 
Hieän nay coù moät soá ñôn vò cô caáu raát laø phöùc taïp, khoù quaûn lyù. 
Chaúng haïn nhö trong moät khoa coù 36 ngöôøi maø coù ñeán 12 ngöôøi 
quaûn lyù nhö Tröôûng Khoa, 02 phoù khoa: 01 Phoù khoa chuyeân traùch 
veà ñaøo taïo; 01 Phoù khoa chuyeân traùch veà thieát bò vaät tö, 3 tröôûng boä 
moân, 2 phoù boä moân, 3 tröôûng xöôûng (coù 3 xöôûng), 1 tröôûng phoøng thí 
nghieäm, ñoù laø chöa keå ñeán 01 ngöôøi chuyeân traùch veà coâng ñoøan, 01 
ngöôøi laø bí thö ñaûng uyû. Neáu ta aùp duïng nguyeân taéc thöù 2 naøy caûi toå 
laïi cô caáu thì neân chaêng ta chæ neân chaêng chæ coù 02 phoù khoa trong 
ñoù moät phoù khoa veà ñaøo taïo vaøhoù khoa veà vaät tö vaø quaûn lyù taát caû 
caùc xöôûng vaø phoøng thí nghieäm, hoaëc laø chæ coù 1 phoù khoa vaø 01 
tröôûng xöôûng quaûn lyù xöôûng vaø phoøng thí nghieäm. 
3. Nguyeân taéc phaân boá nhaân söï hôïp lyù giöõa caùc caáp, caùc khaâu 
quaûn lyù : 
Bieát choïn ñuùng ngöôøi, ñaët ñuùng vò trí ñeå hoï hoaøn thaønh nhieäm 
vuï toát nhaát. 
Nguyeân taéc naøy raát quan troïng ñeå phaùt huy khaû naêng cuûa moãi 
ngöôøi. Neáu ñaët ngöôøi quaûn lyù khoâng ñuùng vò trí chuyeân moân, khoâng 
ñuùng lónh vöïc cuõng nhö sôû thích cuûa hoï thì hoï seõ khoâng taäp trung 
vaøo vieäc quaûn lyù, khoâng ñuû naêng löïc ñeå quaûn lyù lónh vöïc ñoù maëc duø 
hoï raát gioûi nhöng ôû moät lónh vöïc khaùc. 
Trong thöïc teá ta thöôøng thaáy tröôøng hôïp moät ngöôøi raát gioûi veà 
chuyeân moân neân ñöôïc ñeà baït leân laøm quaûn lyù. Nhöng khi quaûn lyù thì 
hoï khoâng ñaûm nhaän ñöôïc coâng vieäc cuûa ngöôøi quaûn lyù daãn ñeán hoïat 
HVTH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn 5 
ñoäng bò trì treä, khoâng hieäu quaû. Döïa vaøo nguyeân taéc naøy ta coù theå 
giaûi thích ñöôïc hieän töôïng treân laø do boá trí ngöôøi sai nguyeân taéc vì 
ngöôøi ñoù chæ gioûi veà chuyeân moân chöù khoâng gioûi veà quaûn lyù. Do ñoù 
khi boá trí ngöôøi ngöôøi ta phaûi xem xeùt thaät kyõ lónh vöïc chuyeân moân, 
naêng löïc thöïc söï cuõng nhö phong caùch cuûa hoï ñeå cho hoï coù theå 
phaùt huy toái öu naêng löïc cuûa mình nhaèm giuùp cho toå chöùc ngaøy caøng 
maïnh hôn. 
4. Nguyeân taéc raønh maïch veà toå chöùc : 
- Phaûi xaùc ñònh roõ chöùc naêng, nhieäm vuï, quyeàn haïn cuûa moãi 
chöùc danh, moãi boä phaän. 
- Moãi ngöôøi, moãi boä phaän chòu traùch nhieäm veà coâng vieäc cuûa 
mình tröôùc moät caáp treân maø thoâi. 
- Xaây döïng caùc qui trình coâng taùc, cheá ñoä traùch nhieäm, theå leä 
lao ñoäng nghieâm ngaët ñaûm baûo söï phoái hôïp chaët cheõ, 
khoâng gaây phieàn haø cho nhau vaø laøm ñình treä coâng vieäc 
chung. 
Chöùc naêng, nhieäm vuï vaø quyeàn haïn giao cho töøng ngöôøi, töøng 
caáp phaûi ñöôïc roõ raøng, hôïp lyù traùnh choàng cheùo leân nhau, quyeàn haïn 
phaûi ñi töông öùng vôùi traùch nhieäm. Neáu chæ giao nhieäm vuï maø khoâng 
giao quyeàn haïn laø khoâng ñaûm baûo ñieàu kieän toái thieåu cho vieäc hoøan 
thaønh nhieäm vuï. Ngöôïc laïi, giao quyeàn haïn maø khoâng xaùc ñònh roõ 
traùch nhieäm thì seõ sinh ra laïm quyeàn. 
Khi xaây döïng ñöôïc moät toå chöùc maø nhieäm vuï cuûa moãi ngöôøi 
ñöôïc phaân bieät raïch roøi thì raát deã quaûn lyù vaø cuõng deã daøng qui traùch 
nhieäm neáu coù vaán ñeà gì xaûy ra. Nhieäm vuï ñöôïc giao cho ngöôøi naøo 
thì ngöôøi ñoù thöïc hieän khoâng coù söï truøng laép leân nhau cuûng nhö 
HVTH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn 6 
khoâng xaûy ra tình traïng coù nhöõng loã hoûng coâng vieäc maø khoâng ai 
thöïc hieän. 
5. Nguyeân taéc ñaûm baûo khaû naêng quaûn lyù ñöôïc cuûa boä maùy 
quûan lyù : 
Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi phaûi ñaûm baûo söï töông xöùng giöõa boä 
maùy quaûn lyù vaø ñoái töôïng quaûn lyù veà qui moâ quaûn lyù ñaït hieäu quaû 
cao nhaát. 
Neáu ta thöïc hieän toái öu nguyeân taéc thöù 1 vaø nguyeân taéc thöù 2 thì 
moãi ngöôøi chòu traùch nhieäm veà moät lónh vöïc theo khoái löôïng toái öu 
nhaát, goïn nheï nhaát. Nhöng ta caàn phaûi löu yù ñeán nguyeân taéc naøy vì 
khi ta coù theå tinh giaûm cô caáu quaûn lyù quaù goïn nheï thì moãi ngöôøi 
quaûn lyù phaûi chòu aùp löïc coâng vieäc quaù lôùn khieán cho hoï khoâng theå 
ñaûm nhieäm ñöôïc. Trong tröôøng hôïp naøy thì trong moät lónh vöïc ta coù 
theå phaân ra cho 2 ngöôøi quaûn lyù. Ví duï nhö moät tröôøng coù taát caû 20 
khoa chuyeân moân vaø 15 phoøng ban vaø caùc 05 trung taâm. Neáu moät 
ngöôøi hieäu phoù quaûn lyù taát caû caùc khoa, phoøng ban vaø trung taâm thì 
coù theå hoï khoâng ñaûm nhieäm ñöôïc heát taát caû caùc coâng vieäc. Ñoái vôùi 
tröôøng hôïp naøy ta neân chia coâng vieäc treân cho 2 hieäu phoù ñeå quaûn 
lyù: 01 quaûn lyù veà khoa, 01 quaûn lyù veà caùc phoøng ban caùc trung taâm 
ñeå ñaûm baûo cho ngöôøi quaûn lyù coù khaû naêng ñaûm nhieäm ñöôïc coâng 
vieäc cuûa hoï. 
6. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính linh hoïat 
Cô caáu toå chöùc quaûn lyù phaûi linh ñoäng vaø deã thích nghi, nghóa laø 
deã coù khaû naêng caûi tieán vaø bieán ñoåi tuøy theo muïc ñích chung vaø 
rieâng cuûa quaûn lyù, tuøy theo chaát löôïng cuûa caùc thaønh toá trong quan 
heä quaûn lyù vaø nhöõng ñieàu kieän cuûa quaûn lyù ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng 
HVTH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn 7 
yeâu caàu môùi cuûa tình hình thöïc teá, ñoàng thôøi cuõng coù khaû naêng töï 
hoøan thieän khi ñaõ coù nhieàu kinh nghieäm tích luõy. 
Khi aùp duïng caùc nguyeân taéc ta khoâng neân aùp duïng moät caùch 
cöùng nhaéc maø tuyø theo ñieàu kieän cuï theå ta coù theå linh ñoäng thay ñoåi 
cho phuø hôïp vôùi ñoái töôïng quaûn lyù quaûn lyù, vôù ñieàu kieän thöïc teá. 
III. Vaän duïng caùc nguyeân taéc trong vieäc xaây döïng boä maùy 
quaûn lyù 
Caùc nguyeân taéc treân ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc xaây 
döïng boä maùy quaûn lyù giaùo duïc vaø ñaøo taïo. Khi xaây döïng moät cô caáu 
thì ta phaûi tuaân thuû caùc nguyeân taéc naøy ñeå ñaûm baûo cho cô caáu quaûn 
lyù cuûa ta hoaït ñoäng ñaït ñöôïc hieäu quaû cao. Trong 6 nguyeân taéc naøy 
khi môùi nhìn vaøo thì döôøng nhö coù nhöõng nguyeân taéc maâu thuaån vôùi 
nhau nhö nguyeân taéc 1,2 vaø 5, nhöng khi phaân tích kyõ thì ta thaáy 
nhöõng nguyeân taéc naøy khoâng baøi tröø laãn nhau maø chuùng boå sung 
cho nhau ñeå hoaøn thieän hôn. 
Ñeå vaän duïng toát caùc nguyeân taéc naøy thì tröôùc tieân ta neân xem 
xeùt thaät kyõ tình hình thöïc teá cuûa ñôn vò veà taát caû caùc lónh vöïc nhö 
nhaân söï, naêng löïc cuûa chuû theå quaûn lyù, ñoái töôïng quaûn lyù, cô sôû vaät 
chaát cuûa ñôn vò  roài sau ñoù döïa vaøo caùc nguyeân taéc naøy ñeå tìm ra 
cho ñôn vò mình moät boä maùy quaûn lyù toái öu nhaát phuø hôïp vôùi caû ñieàu 
kieän beân trong vaø ñieàu kieän beân ngoaøi. Phaûi laøm sao cho boä maùy 
quaûn lyù goïn nheï, linh hoaït, hieäu quaû cao, moãi ngöôøi quaûn lyù coù theå 
phaùt huy ñöôïc toái öu khaû naêng cuûa mình, coâng vieäc khoâng bò ñuøn 
ñaåy vaø khoâng bò choàng cheùo leân nhau. 
Phaûi linh hoaït trong vieäc xaây döïng boä maùy quaûn lyù chöù khoâng 
neân cöùng nhaéc theo moät khuoân maãu moät quy taéc nhaát ñònh seõ laø cho 
hoaït ñoäng quaûn lyù coù theå trôû neân ngöôïng ngòu, vöôùng víu. 
HVTH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn 8 
 Trong caùc nguyeân taéc naøy ta khoâng neân quaù xem troïng moät vaøi 
nguyeân taéc maø phôùt lôø nhöõng nguyeân taéc coøn laïi maø phaûi bieát phoái 
hôïp caùc nguyeân taéc treân laïi vôùi nhau moät caùch linh hoaït, saùng taïo ñeå 
hoaït ñoäng quaûn lyù caøng coù chaát löôïng hôn. 
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 
1. Chaâu Kim Lang, Toå chöùc quaûn lyù quaù trình ñaøo taïo, Tröôøng ÑH 
SPKT Tp.HCM, 2002. 
2. ThS. Taàn Thò Tuyeát Mai, Quaûn lyù giaùo duïc vaø ñaøo taïo, Tröôøng 
Caùn boä Quaûn lyù Giaùo duïc – Ñaøo taïo II. 
3. ThS. Nguyeãn Thò Vieät Thaûo, Quaûn lyù haønh chính nhaø nöôùc vaø 
quaûn lyù ngaønh giaùo duïc vaø ñaøo taïo, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm 
Kyõ thuaät Tp.HCM, 2004. 
AnyBizSoft