Tiểu luận Phân tích những nội dung và tiền đề của công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta hiện nay

1 
LỜI NÓI ĐẦU 
Từ Đại hội Đảng lần thứ VIII đến nay Đảng ta luôn xác định công 
nghiệp hoá là nhiệm vụ trung tâm của thời kỳ quá độ. Thực hiện nhiệm vụ đó
trong những năm qua , nhất là những năm đổi mới chúng ta đã thu được 
nhiều thành tựu quan trọng tạo ra thế và lực mới chuyển sang một thời kỳ 
phát triển cao hơn đẩy tới một bước công nghiệp hoá nước nhà. Tuy nhiên 
trong quá trình công nghiệp hoá những năm trước đây do nhiều nguyên nhân
trong đó có nguyên nhân nóng vội chủ quan, đốt nóng giai đoạn chúng ta đã
mắc phải một số khuyết điểm sai lầm mà Nghị quyết Đại hội Đảng
lần
thứ VI
 và thứ VII đã vạch ra. 
Muốn tiếp tục phát huy thành tích, khắc phục yếu kém đẩy lùi nguy cơ 
tụt hậu về kinh tế, sớm đưa đất nước ra khỏi tình trạng một nước nghèo, cải 
thiện đời sống nhân dânm tăng cường tiềm lực quốc phòng an ninh, củng cố
vững chắc độc lập và chủ quyền quốc gia, tạo điều kiện cho lực lượng sản
xuất ra đời phù hợp với quan hệ sản xuất mới thì không còn con đường nào
 khác là chúng ta phải đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
 Vấn đề công nghiệp hoá, hiện đại hoá là một vấn đề rất rộng bao hàm
 nhiều mặt nội dung. Trong phạm vi bài viết này em xin đề cập đến các nội
 dung
sau:
 I.
Sự
cần
thiết
phải
tiến
hành
công
nghiệp
hoá
-
hiện
đại
hoá.
 1.
Công
nghiệp
hoá
là
xu
hướng
mang
tính
quy
luật
của
các
nước
đi
 lên
từ
nền
sản
xuất
nhỏ
lên
nền
sản
xuất
lớn.
 2.
Tính
tất
yếu
phải
tiến
hành
đồng
thời
công
nghiệp
hoá
và
hiện
đại
 hoá
của
nước
ta
và
một
số
định
nghĩa:
 II.
Một
số
vấn
đề
về
thực
tiễn
và
lý
luận
trong
quá
trình
thực
hiện
 công
nghiệp
hoá
-
hiện
đại
hoá.
 1.
Lý
luận:
2 
a. Điều kiện và hoàn cảnh. 
b. Những thuận lợi và khó khăn khi tiến hành. 
c. Phương hướng, mục tiêu nội dung của công nghiệp ở Việt Nam. 
d. Những yêu cầu nảy sinh khi thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại 
hoá ở Việt Nam. 
2. Thực tiễn. 
Vai trò chỉ đạo hoạt động của thực tiễn. (thực tiễn kiểm nghiệm
)
b. Tổng kết, hệ thống, khái quát hoá chỉ đạo của thực tiễn. 
III. Ý kiến tác giả 
1. Giải pháp cơ bản để tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá của 
nước ta hiện nay. 
2. Những vấn đề cần lưu ý khi thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại hoá. 
3 
A. PHẦN MỞ ĐẦU 
Hiện nay trên thế giới đang diễn ra cuộc chạy đua phát triển kinh tế rất 
sôi động, các nước nhanh chóng thực hiện các chính sách kinh tế nhằm đưa 
kinh tế phát triển trong đó con người là vị trí trung tâm. Muốn vậy các 
nước không còn con đường nào khác là phải thực hiện công nghiệp hoá - 
hiện đại hoá. Do vậy vấn đề công nghiệp hoá là vấn đề chung mang tính 
toàn cầu khiến mọi người đều phải quan tâm nghiên cứu nó. 
Thực tế lịch sử đã chứng minh rằng, phát triển kinh tế là quy luật 
khách quan của tồn tại và phát triển xã hội loài người và bất cứ ở giai đoạn 
nào, ở bất kỳ đất nước nào không loại trừ các nước giàu mạnh về kinh tế 
suy đến cùng đều được bắt đầu và quyết định phát triển kinh tế nghĩa là 
phải bắt đầu từ phương thức sản xuất. Vấn đề khách nhau giữa các nước chỉ 
là ở mục tiêu, nội dung và cách thức phát triển, có sự khác nhau về tốc độ 
về hiệu quả và trên thực tế chỉ một số ít nước công nghiệp hoá thành công. 
Như ta đã biết mỗi phương thức sản xuất nhất định đều có cơ sở vật 
chất kỹ thuật tương ứng. Cơ sở vật chất kỹ thuật của một xã hội nhất định 
thường được hiểu là toàn bộ vật chất của lực lượng sản xuất cùng với kết 
cấu của xã hội đã đạt được trình độ xã hội tương ứng. Cơ sở vật chất kỹ 
thuật của một xã hội tồn tại trong phạm vi các quan hệ sản xuất nhất định 
nên nó mang dấu ấn và chịu sự tác động của các quan hệ sản xuất trong 
việc tổ chức quá trình công nghệ. Trong cơ cấu xã hội vì vậy khái niệm cơ 
sở vật chất kỹ thuật gắn bó chặt chẽ với các hình thức xã hội của nó. 
Đặc trưng cơ sở vật chất kỹ thuật của phương thức trước thời công 
nghiệp tư bản còn thủ công lạc hậu. Còn cơ sở vật chất kỹ thuật của nền sản 
xuất lớn, hiện đại chỉ có thể là nền công nghiệp hiện đại cân đối phù hợp 
dựa trên trình độ khoa học kỹ thuật công nghệ ngày càng cao. Để có cơ sở 
vật chất và kỹ thuật như vậy các nước đang phát triển cần phải tiến hành 
4 
công nghiệp hoá . Nước ta thuộc vào nhóm đang phát triển , là một trong 
những nước nghèo nhất thế giới, nông nghiệp lạc hậu còn chưa thoát khỏi xã
hội truyền thống để sang "Xã hội văn mình công nghiệp". Do đó khách quan
phải tiến hành công nghiệp hoá - hiện đại hoá là nội dung , phương thức là
con đường phát triển nhanh có hiệu quả . Đối với nước ta quá trình công
 nghiệp hoá còn gắn chặt với hiện đại hoá, nó làm cho xã hội chuyển từ
xã hội
truyền thống sang xã hội hiện đại làm biến đổi căn bản bộ mặt của
xã
hội
trên
 tất cả các lĩnh vực kinh tế, xã hội, chính trị... 
Hiện nay đất nước ta còn nghèo (thuộc nhóm thứ 3 thì việc công nghiệp
hoá - hiện đại hoá là con đường tất yếu. Từ Đại hội Đảng VI của Đảng xác
định đây là thời kỳ phát triển mới - Thời kỳ "Đẩy mạnh công nghiệp hoá -
 hiện đại hoá đất nước " định hướng phát triển nhằm mục tiêu "Xây dựng 
nước ta thành một nước công nghiệp có cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, cơ
cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển 
của lực lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh thần cao, quốc phòng an
ninh vững chắc, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh.
 Để
góp phần
nghiên
cứu
về công
nghiệp
hoá
-
hiện đại hoá
trong
khuôn 
khổ bài viết này em xin đề cập đến "Phân tích những nội dung và
tiền
đề
của
công
nghiệp
hoá
-
hiện
đại
hoá
ở
nước
ta
hiện
nay”
5 
B. NỘI DUNG 
I. SỰ CẦN THIẾT PHẢI TIẾN HÀNH CÔNG NGHIỆP HOÁ 
-
HIỆN ĐẠI HOÁ. 
1. Công nghiệp hoá là xu hướng mang tính quy luật của các nước đi từ 
nền sản xuất nhỏ đi lên một nền sản xuất lớn. 
Để có một xã hội như ngày nay không phải do tự nhiên mà có , nó do 
quá trình tính luỹ về lượng ngay từ khi loài người xuất hiện thì sản xuất thô 
sơ, đời sống không ổn định, cơ sở vật chất hầu như không có gì nhưng trải 
qua sự nỗ lực của con người tác động vào giới tự nhiên, cải biến nó thông 
qua lao động, trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử giời đây con người đã tạo
ra được những thành công đáng kể. Thành tựu đạt được là do quy luật phát
triển do tự thân vận động của con người trong toàn xã hội. Ngày nay công 
cuộc xây dựng các nước đã cố gắng rất nhiều trong cuộc cạnh tranh chay đua
về kinh tế. Thể hiện là các chính sách, đường lối về phát triển kinh tế ngày 
một toàn diện hơn, về các mặt quan hệ sản xuất, lực lượng sản xuất,
nền
văn
 hoá và con người của xã hội đó. Công nghiệp hoá chính là con đường và bước
đi tất yếu để tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền sản xuất
hiện
đại.
 Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền sản xuất lớn hiện đại cũng là
 một quy luật chung , phổ biến đối với tất cả các nước. Tuy nhiên tuỳ từng
 nước khác nhau, do điểm xuất phát tiến lên khác nhau, mục tiêu phát triển
 không giống nhau nên cách thức tiến hành cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền
 sản
xuất
lớn,
hiện
đại
không
giống
nhau.
Đối
với
những
nước
có
nền
kinh
tế
kém phát triển như nước ta hiện nay (nền sản xuất nhỏ, kỹ thuật thủ công
là
chủ yếu...) công nghiệp
hoá
là quá trình mang tính quy luật,
tất yếu để
tồn
tại
và
phát
triển
nhằm
tạo
ra
cơ
sở
vật
chất
kỹ
thuật
cho
nền
sản
xuất
lớn
hiện
đại.
Có
tiến
hành
công
nghiệp
hoá
chúng
ta
mới:
-
Xây
dựng
được
cơ
sở
vật
chất-
kỹ
thuật
cho
chủ
nghĩa
xã
hội
ở
nước
ta.
6 
- Mới tiến hàng tái sản xuất mở rộng nâng cao đời sống vật chất và tinh 
thần của nhân dân, mới tích luỹ về lượng mới để xây dựng thành công nền
 sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. 
- Mới tăng cường phát triển lực lượng giai cấp công nhân. 
- Mới củng cố quốc phòng giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn 
xã hội. 
- Mới góp phần xây dựng và phát triển nền văn hoá dân tộc, xây dựng 
con người mới ở Việt Nam. 
Như vậy công nghiệp hoá là xu hướng mang tính quy luật cả các nước 
đi từ một nền sản xuất nhỏ sang nền sản xuất lớn. 
2. Tính tất yếu phải tiến hành đồng thời công nghiệp hoá - hiện đại 
hoá của nước ta. 
Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, nhiều nước dù thắng hay bại đều 
trở thành nước kiệt quệ đã trở thanh một trong những nguyên nhân cho bước
khởi động của cuộc khoa học công nghệ hiện đại. Có thể chia cuộc cách
 mạng khoa học kỹ thuật hiện đại thành hai giai đoạn. 
- Giai đoạn thứ nhất bắt đầu từ những năm 40 đến giữa những năm 
70. Giai đoạn này sử dụng khoa học kỹ thuật để hiện đại hoá các công cụ sản
xuất, phát triển kinh tế theo hướng mở rộng và tăng thêm các yếu tố sản xuất
. Thực chất đây là giai đoạn bắt đầu phát triển của lực lượng sản xuất cả
về
 con người và công cụ sản xuất. 
Bình quân tăng trưởng kinh tế hàng năm ở các nước kinh tế phát triển
là 5,6%. Tốc độ tăng trưởng này được giữ nguyên trong vòng 20 năm kể
từ
 năm 1950 đến 1970. 
- Giai đoạn hai bắt đầu vào những năm 70 trở đi và cho đến nay vẫn 
đang tiếp tục rất mạnh mẽ. Giai đoạn này là thực hiện cuộc cách mạng với 
qui mô lớn và toàn diện trên lực lượng sản xuất trên cơ sở áp dụng các thành
tựu khoa học - kỹ thuật, đổi mới toàn bộ bộ máy sản xuất hiện hành trên
cơ
 sở sử dụng những phương tiện kỹ thuật về công nghệ mới khác hẳn 
7 
về nguyên tắc thay thế hàng loạt các thiết bị lạc hậu bằng các thiết bị hiện 
đại làm cho năng suất và chất lượng sản phẩm lên cao. 
Đây là giai đoạn biến đổi hẳn về chất của lực lượng sản xuất ở các 
nước tư bản chủ nghĩa thì đây là thời kỳ mâu thuẫn của lực lượng sản xuất và
quan hệ sản xuất lên cao tạo điều kiện cho sự ra đời của phương thức sản
xuất
 mới. 
Quá trình diễn ra không đồng đều ở các nước do nhiều nguyên nhân 
dễ dẫn đến sự chênh lệch về kinh tế. 
Trên thế giới hình thành 3 nhóm nước đó là các cường quốc về kinh tế
, các nước phát triển và đang phát triển. Sự phân chia này cũng hình thành nên
 các mâu thuẫn cơ bản của xã hội, vấn đề cơ bản của các nước đang phát triển
là đường lối đấu tranh hoà bình giải quyết mâu thuẫn thông qua
làm
cuộc
 cách mạng về kinh tế. 
Việt Nam là một nước có nền kinh tế nhỏ , lạc hậu về khoa học kỹ 
thuật, lực lượng sản xuất còn non nớt chưa phù hợp với quan hệ sản xuất của
XHCN. Để có cơ sở kỹ thuật của nền sản xuất lớn,không còn con đường nào
 khác là công nghiệp hoá, cơ khí hoá cân đối và hiện đại trên trình độ
khoa
 học kỹ thuật phát triển cao. 
Muốn vậy công nghiệp hoá, hiện đại hoá là phát triển tuần tự và phát 
triển nhảy vọt, cùng một lúc thực hiện hai cuộc cách mạng đó là chuyển lao 
động thô xơ sang lao động tự động hoá có sự chỉ đạo của nhà nước theo định
 hướng XHCN. 
Một số định nghĩa: 
* Định nghĩa công nghiệp hoá: 
Công nghiệp hoá được định nghĩa và có nhiều quan niệm khác nhau 
song nó thường được hiểu là một quá trình gắn liền với việc xác định một cơ
cấukinh tế hợp lý, trang bị kỹ thuật ngày càng hiện đại cho các ngành kinh tế
nhằm thủ tiêu tình trạng lạc hậu về kinh tế xã hội, khai thác tối ưu cácnguồn
 lực và lợi thế, đảm bảo nhịp độ tăng trưởng nhanh và ổn định. 
8 
Tổ chức phát triển nông nghiệp của Liên hợp quốc (UNIDO) đã đưa ra
định nghĩa : “Công nghiệp hoá là một quá trình phát triển kinh tế trong các
quá trình này một bộ phận ngày càng tăng các nguồn của quốc dân được
 động viên để phát triển cơ cấu kinh tế, nhiều ngành ở trong nước với kỹ thuật
hiện đại. Đặc điểm của cơ cấu kinh tế này là óc một bộ phận chế biến luôn
thay đổi để sản xuất ra những tư liệu sản xuất và hàng tiêu dùng có khả năng
đảm bảo cho nền kinh tế phát triển với nhịp độ cao, bảo đámự tiến
bộ
về
kinh
 tế xã hội. 
Song dù muốn hay không công nghiệp hoá ở nước ta hiện nay trước 
mắt nhằm xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật bảo đảm tăng trưởng kinh tế 
nhanh và bền vững. Song có lẽ sẽ là thiếu sót nếu chúng ta không quan tâm 
giải quyết tốt những vấn đề xã hội. Thực tiễn nước ta và kinh nghiệm của 
một số nước đang phát triển cho thấy ngay từ bước đầu tiên của việc hoạch 
định chiến lược và chương trình phát triển nhất thiết phải đảm bảo tính đồng bộ
giữa kinh tế xã hội, cùng với sự phát triển kinh tế phải xây dựng những mặt
thuộc hạ tầng của đời sống xã hội, tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với tiến
bộ và công bằng xã hội, phát triển văn hoá nâng cao đời sống nhân
dân.
 Qua
những
vấn
đề
phân
tích
trên
ta
có
thể
định
nghĩa:
 Công nghiệp hoá là một quá trình lịch sử tất yếu nhằm tạo nên những
 chuyển
biến
căn
bản
về
kinh
tế
–
xã
hội
của
đất
nước
trên
cơ
sở
khai
thác
có
hiệu quả các nguồn lực và lợi thế trong nước, mở rộng quan hệ kinh tế
quốc
tế. Xây dựng cơ cấu kinh tế nhiều ngành với trình độ khoa học công
nghệ
ngày
càng
hiện
đại.
 *
Hiện
đại hoá:
 Khoa học công nghệ hiện đại là nhân tố then chốt của hiện đại hoá.
 Hiện đại hoá có nội dung lớn và phong phú, bao gồm các mặt kinh tế, chính
 trị
và
văn
hoá.
Hiện
đại
hoá
thường
được
định
nghĩa
là
một
quá
trình
nhờ
đó
các
nước
đang
phát
triển
tìm
cách
đạt
được
sự
tăng
trưởng
và
phát
triển
9 
kinh tế, tiến hành cải cách chính trị và củng cố cơ cấu xã hội, nhằm tiến tới 
một hệ thống kinh tế xã hội và chính trị giống hệ thống của những nước phát
 triển hiện đại hoá cưỡng bức, dập khuôn sẽ làm bại hoại cho quốc gia vì
nó
đối
 nghịch với bản sắc dân tộc, thù địch với dân chủ. 
II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ THỰC TIỄN LÝ LUẬN TRONG QUÁ TRÌNH 
THỰC
HIỆN CÔNG NGHIỆP HOÁ. 
1. Lý luận chung: 
Theo quan niệm của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác, lịch sử sản xuất
vật chất của nhân loại đã hình thành mối quan hệ khách quan, phổ biến: Một
mặt, con người phải quan hệ với giới tự nhiên nhằm biến đổi giới tự nhiên 
đó, quan hệ này dược biểu hiện ở lực lượng sản xuất, mặt khác, con người 
phải quan hệ với nhau để tiến hành sản xuất, quan hệ này được biểu hiện ở
quan hệ sản xuất. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai mặt đối lập
biện chứng của một thể thống nhất không thể tách rời – phương thức sản
xuất – mỗi phương thức sản xuất đặc trưng cho một hình thái kinh tế
–
xã
hội
 nhất định, và lịch sử xã hội loài người là lịch sử phát triển kế tiếp
nhau của
các
 phương thức cũ lạc hậu tất yếu được thay thế bằng phương
thức
sản
xuất
mới,
 tiến bộ hơn. Trong mỗi phương thức sản xuất thì lực lượng sản xuất đóng vai
trò quyết định. Lực lượng sản xuất chẳng những là thước đo thực tiễn của
con người trong quá trình cải tạo tự nhiên nhằm bảo đảm
sự
tồn
tại và phát
triển của xã hội loài người mà còn làm thay đổi quan hệ giữa người với 
người trong sản xuất, thay đổi các quan hệ xã
hội.
 Tuy nhiên nếu lực lượng sản xuất là cái cấu thành nền tảng vật chất
 của
toàn
bộ
lịch
sử
nhân
loại,
thì
quan
hệ
sản
xuất
là
cái
tạo
thành
cơ
sở
kinh tế
xã hội, là cơ sở thực hiện hoạt động sản xuất tinh thần
của
con
người của 
toàn bộ những quan hệ tư tưởng , tinh thần và những thiết chế
tương
ứng
trong
xã
hội.
10 
C.Mác đã đưa ra kết luận rằng: xã hội loài người phát triển trải qua nhiều
 giai đoạn của sự phát triển đó là sự vận động theo hướng tiến lên của các
hình
 thành kinh tế xã hội, là sự thay thế hình thái kinh tế này bằng hình thái
kinh
tế
-
 xã hội khác cao hơn mà gốc rễ sâu xa của nó là sự phát triển không
ngừng
của
 lực lượng sản xuất. 
Rằng sự vật và phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là do tác 
động của các quy luật khách quan. 
Ph. Ang - ghen khẳng định "Lịch sử từ xưa đến nay đã tiến triển theo 
một quá trình tự nhiên, và về căn bản cũng bị chi phối bởi quy luật vận động
như nhau". Dẫu luôn giữ quan niệm coi sự phát triển của hình thái kinh
tế
xã
 hội là quá trình lịch sử tự nhiên, bị chi phối bởi quy luật như nhau và "một xã
hội ngay cả khi đã phát hiện ra quy luật tự nhiên của sự vận động của nó ...
cũng không thể nào nhẩy qua các giai đoạn phát triển tự nhiên hay dùng sắc
lệnh để xoá bỏ nhưng giai đoạn đó, song C.Mác cũng cho rằng "nó có thể rút
ngắn và làm dịu bớt được những cơn đau đẻ". Điều đó có nghĩa rằng quá 
trình lịch sử tự nhiên chẳng những có thể diễn ra tuần tự từ hình thaí kinh tế
xã hội này sang hình thái kinh tế xã hội nào đó, trong những
điều
kiện
khách
 quan và hoàn cảnh lịch sử cụ thể. 
Những tư tưởng cơ bản đó trong học thuyết Mác về hình thái kinh tế -
xã
 hội chính là cơ sở lý luận cho phép chúng ta khẳng định sự nghiệp công 
nghiệp hóa, hiện đại hoá theo hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay là
phù hợp với quy luật khách quan trong quá trình phát triển của dân tộc
ta,
của
 thời đại. 
Ngày nay, trên phạm vi toàn thế giới, công nghiệp hoá hiện vẫn đang 
được coi là phương hướng chủ đạo, phải trải qua của các nước đang phát 
triển. Đối với nước ta, khi những tư tưởng cơ bản trong học thuyết Mác về 
hình thái kinh tế - xã hội được nhận thức lại một cách khoa học và sâu sắc 
với tư cách là cơ sở lý luận của công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước thì 
một mặt, chúng ta phải đẩy mạnh sự nghiệp này trong tất cả các lĩnh vực