Tiểu luận Quản lý nhà nước về văn hóa ở Thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ

NGUYỄN XUÂN THỊNH
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA Ở THỊ XÃ PHÚ THỌ, TỈNH PHÚ THỌ
TIỂU LUẬN QUẢN LÝ VĂN HÓA Khóa 3 
(2016 - 2017)
Hà Nội, 2017
NGUYỄN XUÂN THỊNH
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA Ở THỊ XÃ PHÚ THỌ, TỈNH PHÚ THỌ
Chuyên ngành: Quản lý văn hóa Mã số: 60310642
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đình Tuấn
Hà Nội, 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và trích dẫn trong luận văn là chính xác, trung thực và chưa được công bố trong bất cứ công trình nào.
Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn với nghiên cứu của mình.
Hà Nội, ngày 20 tháng 9 năm 2017
Tác giả luận văn
(Đã ký) Nguyễn Xuân Thịnh
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CT
: Chỉ thị
BVHTTDL
: Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch
NĐ
: Nghị định
Nxb
: Nhà xuất bản
QĐ
: Quyết định
SVHTTDL
: Sở Văn hóa Thể thao & Du lịch
tr
: trang
TTg
: Thủ tướng
TW
: Trung ương
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU	1
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ THỊ XÃ PHÚ THỌ, TỈNH PHÚ THỌ	7
Cơ sở lý luận	7
Khái niệm quản lý nhà nước về văn hóa	7
Nội dung, nguyên tắc, phương pháp quản lý nhà nước về văn hóa
và đặc điểm quản lý văn hóa cấp huyện, thành, thị	10
Khái quát về thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ	18
Điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa - xã hội	18
Đặc điểm hoạt động văn hóa ở thị xã Phú Thọ	22
Tiểu kết	23
Chương 2: QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA Ở THỊ XÃ PHÚ THỌ, TỈNH PHÚ THỌ	25
Chủ thể quản lý nhà nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ	25
Về chức năng	25
Về nhiệm vụ, quyền hạn	26
Tình hình quản lý nhà nước đối với các hoạt động văn hoá ở thị xã
Phú Thọ	28
Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở	28
Thông tin, tuyên truyền, cổ động	39
Kinh doanh sản phẩm và dịch vụ văn hóa	41
Bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa	46
Đánh giá công tác quản lý văn hóa ở thị xã Phú Thọ	47
Thành tựu	47
Hạn chế	51
Tiểu kết	54
Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA Ở THỊ XÃ PHÚ THỌ	56
Phương hướng, nhiệm vụ quản lý văn hóa ỏ thị xã Phú Thọ	56
Phương hướng	57
Nhiệm vụ	61
Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa ở thị xã
Phú Thọ	64
Công tác phối hợp giữa ngành văn hóa với các cơ quan liên quan	64
Tăng cường công tác quản lý hoạt động văn hóa và kinh doanh dịch vụ văn hóa công cộng	65
Công tác xây dựng, quy hoạch và quản lý các thiết chế văn hóa	66
Công tác đào tạo đội ngũ cán bộ văn hóa	67
Tiểu kết	68
KẾT LUẬN	70
TÀI LIỆU THAM KHẢO	73
PHỤ LỤC	77
MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
Trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay, Đảng ta đã khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.Đảng ta chủ trương xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, là chủ trương phù hợp với đặc trưng của văn hóa và quy luật phát triển của nhân loại. Trong xu thế toàn cầu hóa về mặt kinh tế, hội nhập vững chắc vào nền kinh tế thế giới, nền văn hóa mà chúng ta xây dựng mang nội dung cốt lõi là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vừa kết tinh truyền thống tốt đẹp của văn hóa dân tộc, vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại, khẳng định được tầm vóc, trình độ, bản lĩnh Việt Nam trên trường quốc tế.
Tuy nhiên, tiếp xúc và giao lưu văn hóa trong bối cảnh mới, mở cửa và xu hướng toàn cầu hóa hiện nay cũng bộc lộ những thách thức như sự tụt hậu về văn hóa so với tốc độ phát triển kinh tế, tạo ra sự chệch hướng về phát triển văn hóa. Sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại từ bên ngoài và lối sống ngoại lai, thực dụng, vụ lợi, thích hưởng lạc, sa đọa ... đã làm cho một số giá trị văn hóa, đạo đức và nếp sống gia đình truyền thống có nguy cơ bị mai một và xuống cấp. Môi trường đạo đức và văn hóa lành mạnh bị đe dọa nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn tới khủng hoảng tinh thần, mất phương hướng lựa chọn các giá trị, lối sống và niềm tin của một bộ phận công chúng.
Sauhơn một thế kỷ xây dựng và phát triển, ngày 29/12/2010, thị xã Phú Thọ chính thức được công nhận là Đô thị loại III, ngày 05/5/2013và ngày 17/01/2014 Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Quyết định số 180 về việc phê duyệt đề án nâng cấp thị xã trở thành Thành phố trực thuộc tỉnh vào năm 2016. Đây là điều kiện thuận lợi để thị xã Phú Thọ khai thác tối đa
tiềm năng, lợi thế nhằm thúc đẩy KT-XH phát triển, xây dựng Thị xã xứng đáng là một trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục và khoa học kỹ thuật phía Tây Tây Bắc của tỉnh và đất nước.
Cùng với phát triển kinh tế, Thị xã đã chú trọng phát triển hài hòa các lĩnh vực văn hóa xã hội.Các giá trị văn hóa truyền thống được phát huy, công tác xã hội hóa hoạt động văn hóa được thực hiện có hiệu quả. Đời sống văn hóa ở cơ sở đã có bước phát triển, hoạt động văn nghệ quần chúng được duy trì, các thiết chế văn hóa, thông tin được đầu tư xây dựng, bảo đảm tổ chức thực hiện có hiệu quả các hoạt động văn hóa thông tin trên địa bàn. Chất lượng giáo dục đào tạo và các hoạt động văn hóa thể thao, chương trình lao động việc làm, giảm nghèo và đảm bảo an sinh xã hội có nhiều đổi mới, thực hiện có hiệu quả.
Tuy nhiên trong công tác quản lý văn hóa vẫn bộc lộ một số hạn chế như: Nhận thức của một số ngành, cá nhân về vai trò của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế xã hội, chưa đầy đủ; Chế độ đãi ngộ cho cán bộ làm công tác văn hóa ở địa phương còn thấp; Cơ sở vật chất kỹ thuật đầu tư cho phát triển văn hóa còn nghèo nàn, chính sách đầu tư cho sự nghiệp văn hóa hiện nay chưa được quan tâm thỏa đáng, chưa đáp ứng kịp sự phát triển của văn hóa... Vì vậy tôi nghiên cứu đề tài “Quản lý nhà nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ” nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý phù hợp với tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa của địa phương trong giai đoạn hiện nay.
Tình hình nghiên cứu
Hiện nay, vấn đề quản lý nhà nước về văn hóa đang được sự quan tâm của giới nghiên cứu cũng như các nhà lãnh đạo, quản lý văn hóa. Có thể khái quát các công trình nghiên cứu về phương diện lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài như sau:
Nhóm thứ nhất: Những công trình bước đầu xây dựng hệ thống lý luận về quản lý văn hóa:
Hoàng Sơn Cường (1998), Lược sử quản lý văn hóa ở Việt Nam, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. Trong tài liệu này, tác giả đã đưa ra những nội dung chủ yếu của các cách thức quản lý văn hóa thông qua các thời kỳ, các triều đại, cách quản lý đó chủ yếu dựa trên hương ước, lệ tục.
Lê Như Hoa (2002), Văn hóa vì sự phát triển xã hội. Tác giả nêu lên quá trình phấn đấu vì sự nghiệp xây dựng một nền văn hóa và phát triển tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, giáo dục văn hóa và sự phát triển xã hội, xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, xã hội hóa hoạt động văn hóa...
Phan Văn Tú (1994), Cơ sở lý luận của quản lý văn hóa, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. Tác giả đã nêu lên những cơ sở lý luận cơ bản trong công tác quản lý văn hóa.
Tập thể tác giả Phan Văn Tú, Nguyễn Văn Hy, Hoàng Sơn Cường, Lê Thị Hiền, Trần Thị Diên (1998), Quản lý hoạt động văn hóa, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. Nhóm tác giả đã nêu những vấn đề chủ yếu như: chính sách quản lý, hoạt động văn hóa, nội dung quản lý các hoạt động văn hóa và xây dựng đời sống văn hóa cơ sở hiện nay.
Hoàng Vinh (2006), Mấy vấn đề lý luận và thực tiễn xây dựng văn hóa ở nước ta. Tác giả bàn về những vấn đề văn hóa trong đời sống xã hội Việt Nam hiện nay như: Di sản văn hóa dân tộc, xây dựng đời sống văn hóa cộng đồng, hoạt động vui chơi giải trí và vai trò của nó trong xã hội, cội nguồn của văn hóa và đạo đức ...
Các công trình nghiên cứu này, bước đầu làm rõ những vấn đề trên phương diện lý luận của công tác quản lý văn hóa, như: Mối quan hệ giữa văn hóa và kinh tế, đại cương về quản lý hoạt động văn hóa, chính sách quản lý hoạt động văn hóa, nội dung quản lý hoạt động văn hóa, quản lý xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở hiện nay.
Nhóm thứ hai: Một số luận án, luận văn, đề tài khoa học liên quan đến vấn đề quản lý văn hóa, quản lý các hoạt động văn hóa cơ sở.
Đinh Thị Vân Chi (2005), chủ nhiệm đề tài cấp Bộ: Quản lý nhà nước đối với thị trường băng đĩa trong giai đoạn hiện nay, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội.
-Nguyễn Thị Hương (2006), chủ nhiệm đề tài cấp Bộ: Thị trường văn hóa phẩm ở nước ta - hiện trạng và giải pháp, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
Đàm Thị Thái (2009), Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn thị xã Sầm Sơn, Luận văn thạc sĩ Quản lý văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội.
Trần Chiến Thắng (2008), Hoạt động văn hóa và sản phẩm văn hóa trong cơ chế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay, Luận văn thạc sĩ Quản lý văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội.
Lê Thanh Trung (2009), Quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn quận Cầu Giấy - thành phố Hà Nội hiện nay, Luận văn thạc sĩ Quản lý văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội.
Các kết quả nghiên cứu của các luận án, luận văn và công trình khoa học trên đây đã nghiên cứu về mối quan hệ giữa phát triển văn hóa và kinh tế thị trường trong điều kiện hiện nay của đất nước, góp phần làm sáng tỏ về phương diện lý luận của quản lý nhà nước trên lĩnh vực văn hóa, về quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực cụ thể của văn hóa, bước đầu nghiên cứu, khảo sát thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa cấp cơ sở ở một số địa phương. Các kết quả nghiên cứu trên có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc xây dựng, hoàn thiện thể chế quản lý trên lĩnh vực văn hóa ở nước ta hiện nay, trong đó có vấn đề quản lý nhà nước về văn hóa ở cấp quận/huyện/thành/thị và ở cơ sở.
Như vậy, chưa có công trình, đề tài nghiên cứu nào nghiên cứu một cách có hệ thống vấn đề quản lý văn hóa ở thị xã Phú Thọ trong giai đoạn hiện nay. Từ những thành quả của các nghiên cứu trên, tác giả luận văn sẽ vận dụng để làm cơ sở lý luận và áp dụng thực tiễn để giải quyết những yêu cầu đặt ra của đề tài.
Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý nhà nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ. Từ đó, đề xuất những giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về văn hóa ở Thị xã.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu trên, luận văn tập trung nghiên cứu các vấn đề sau:
Nghiên cứu những vấn đề lý luận chung của quản lý nhà nước về văn hóa và đặc điểm quản lý văn hóa ở thị xã Phú Thọ.
Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về văn hóa trên ở xã Phú Thọ
Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ trong giai đoạn hiện nay.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Công tác quản lý nhà nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ.
Phạm vi nghiên cứu
Luận văn giới hạn việc nghiên cứu một số lĩnh vực văn hóa cụ thể ở thị xã Phú Thọ từ năm 2010 đến nay (nghiên cứu quá trình phát triển văn hóa ở thị xã Phú Thọ theo Nghị quyết Đại hội nhiệm kỳ): Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở; Thông tin, tuyên truyền cổ động; Kinh doanh sản phẩm và dịch vụ văn hóa; Bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa.
Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp nghiên cứu chủ yếu được tiến hành là:
Phương pháp so sánh: Trên cơ sở thống kê số liệu kết quả đạt được qua một số năm và qua khảo sát tư liệu từ đó tiến hành so sánh, đối chiếu để thấy được sự biến đổi trong công tác quản lý nhà nước về văn hóa...
Phương pháp điền dã dân tộc học: Tác giả trực tiếp về địa phương để tìm hiểu công tác quản lý nhà nước về văn hóa, trên cơ sở đó tiến hành phân tích, tổng hợp thông tin để đưa ra những nhận định đánh giá khách quan, chân thực về thực trạng và đề xuất những giải pháp phù hợp trong công tác quản lý văn hóa.
Những đóng góp của luận văn
Luận văn góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về quản lý nhà nước trên lĩnh vực văn hóa và đặc trưng quản lý nhà nước về văn hóa cấp Thị.
Các kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý văn hóa trên địa bàn thị xã Phú Thọ; một số giải pháp, đề xuất trong luận văn sẽ là cơ sở cho việc đổi mới công tác quản lý văn hóa của Thị xã.
Đồng thời luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho công tác quản lý văn hóa của Ủy ban nhân dân Thị xã, phòng Văn hóa Thông tin thị xã Phú Thọvà những người quan tâm đến đề tài này.
Bố cục của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ
Chương 2: Quản lý nhà nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ Chương 3: Phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà
nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ.
Chương 1
TỔNG QUAN VỀ THỊ XÃ PHÚ THỌ, TỈNH PHÚ THỌ
Cơ sở lý luận
Khái niệm quản lý nhà nước về văn hóa
Quản lý
Quản lý là hoạt động tất yếu khách quan của mọi quá trình hoạt động xã hội.Trong hoạt động quản lý, phải có chủ thể quản lý, và ít nhất một đối tượng quản lý, gián tiệp hay trực tiếp nhận sự tác động của chủ thể quản lý.Hoạt động quản lý là một quá trình bao gồm nhiều hành động khác nhau, có tính liên tục để đạt được kết quả mà chủ thể đặt ra mục tiêu cần hướng tới. Để tồn tại và phát triển, quản lý cần thiết đối với mọi phạm vi hoạt động của xã hội.
Có nhiều cách tiếp cận nghiên cứu về hoạt động quản lý, chúng ta có thể hiểu khái niệm về hoạt động quản lý như sau: "Quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý đến đối tượng và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ chức để đạt mục tiêu đặt ra trong điều kiện môi trường luôn biến động" [21, tr15].
Muốn "tác động liên tục, có tổ chức, có chủ đích", người làm quản lý phải thực hiện hoạt động quản lý gồm 4 khâu quan trọng là: Lập kế hoạch, tổ chức, bố trí nhân lực cho phù hợp với thực tiễn; kiểm tra, kiểm soát, đánh giá việc thực hiện kế hoạch. Hoạt động quản lý được thể hiện trong 5 thành tốt sau: Chủ thể quản lý, khách thể quản lý, mục đích quản lý, công cụ quản lý, cách thức quản lý.
Quản lý văn hóa
Là công việc của Nhà nước được thực hiện thông qua việc ban hành, tổ chức thực hiện, kiểm tra và giám sát việc thực hiện các văn bản quy
phạm pháp luật trong lĩnh vực văn hoá, đồng thời nhằm góp phần phát triển kinh tế, xã hội của từng địa phương nói riêng, cả nước nói chung.
Trong luận văn này, tôi xác định khái niệm như sau: Quản lý văn hóa là sự tác động chủ quan bằng nhiều hình thức, phương pháp của chủ thể quản lý đối với khách thể nhằm đạt được mục tiêu mong muốn.
Quản lý văn hóa bao gồm những nội dung chính sau:
+ Xác lập hệ quan điểm chủ đạo (hệ tư tưởng chính trị, kinh tế, xã hội, đạo đức), những nguyên tắc cơ bản xây dựng và phát triển văn hóa - là cơ sở của việc xác lập nội dung và phương thức quản lý văn hóa (trong các văn kiện chính thức của Đảng, Hiến pháp, trong chiến lược phát triển văn hóa của Chính phủ).
+ Bộ máy tổ chức, cán bộ thực hiện chức năng quản lý văn hóa từ Trung ương đến địa phương và theo các lĩnh vực.
+ Cơ chế phối hợp liên ngành (Ban, Bộ, ngành, đoàn thể, cơ cấu dân sự)
+ Hệ thống pháp luật (Luật, Pháp lệnh, Nghị định, Thông tư, Chỉ thị, Văn bản hướng dẫn, Quy chế, Quy tắc, Quy định)
+ Hệ thống chính sách trên từng lĩnh vực (lối sống, nếp sống, văn học
nghệ thuật, di sản văn hóa, văn hóa dân tộc) và theo địa bàn lãnh thổ (Trung ương - địa phương, đô thị - nông thôn, đồng bằng - miền núi, trong nước - ngoài nước). Cần lưu ý đến tầm quan trọng của các chính sách đầu tư các nguồn lực (đặc biệt là đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực) và phương tiện cho văn hóa.
+ Công tác giám sát, kiểm tra, khen thưởng và xử lý vi phạm.
Quản lý nhà nước về văn hóa
Căn cứ vào các thành tố cơ bản cấu thành hoạt động quản lý, chúng ta có thể đưa ra định nghĩa quản lý Nhà nước đối với xã hội:
Quản lý Nhà nước đối với xã hội là sự tác động liên tục, có tổ chức, có chủ đích của Nhà nước bằng hệ thống luật pháp và bộ
máy của mình nhằm điều chỉnh các hoạt động của mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xã hội, hành vi của công dân, với mục đích duy trì và phát triển xã hội, bảo toàn và củng cố quyền lực Nhà nước. [30, tr.55]
Thành tố quan trọng nhất trong quản lý đó là Chủ thể quản lý, thành tố này quyết định mục đích quản lý, cách thức quản lý và lựa chọn công cụ quản lý. Bởi vậy, quản lý Nhà nước có những đặc điểm sau:
Quản lý Nhà nước mang tính quyền lực đặc biệt, tính tổ chức rất cao.
Quản lý Nhà nước có mục tiêu chiến lược, chương trình và kế hoạch thực hiện mục tiêu.
Quản lý Nhà nước có tính chủ động sáng tạo và linh hoạt trong việc điều hành, phối hợp, huy động mọi lực lượng, phát huy sức mạnh tổng hợp nhằm phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng, nân cao đời sống vật chất tinh thần của nhân dân.
Quản lý Nhà nước phải đảm bảo tính liên tục, tính tổ chức, tính thống nhất. Muốn vậy bộ máy nhà nước phải ổn định, thống nhất từ Trung ương đến địa phương; hệ thống pháp luật phải đồng bộ và ngày càng hoàn thiện phù hợp với yêu cầu thực tế khách quan.
Văn hóa đối với sự phát triển của xã hội đặc biệt là trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay đặt ra vấn đề cần phải quản lý sự phát triển văn hóa theo định hướng của Đảng và Nhà nước đã đề ra. Nhà nước quản lý sự nghiệp văn hóa cho phù hợp yêu cầu tình hình mới.Quản lý văn hóa là một công vệc khó khăn, phức tạp và vô cùng nhạy bén. Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm của Ban Chấp hành TW Đảng Cộng sản Việt Nam khóa VIII chỉ rõ: "Củng cố, hoàn thiện các thể chế văn hóa, đảm bảo tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý có hiệu quả của Nhà nước, vai trò làm chủ của nhân dân và lực lượng những người hoạt động văn hóa, tạo nhiều sản phẩm
và sinh hoạt văn hóa phong phú, đa dạng theo định hướng xã hội chủ nghĩa". Quản lý Nhà nước về văn hóa đảm bảo cho văn hóa, văn học nghệ thuật, báo chí phát triển theo đúng hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, vừa đảm bảo quyền tự do dân chủ cá nhân trong sáng tạo, hưởng thụ văn hóa.
Quản lý Nhà nước về văn hóa là sự tác động liên tục, có tổ chức, có chủ đích của Nhà nước bằng hệ thống pháp luật và bộ máy của mình, nhằm phát triển văn hóa, điều chỉnh hoạt động của mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực văn hóa và liên quan, với mục đích giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. [30, tr.58]
Nội dung, nguyên tắc, phương pháp quản lý nhà nước về văn hóa và đặc điểm quản lý văn hóa cấp huyện, thành, thị
Nội dung quản lý nhà nước về văn hóa
Hiến pháp Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy
định:

"Nhà nước, xã hội chăm lo xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; phát triển văn học, nghệ thuật nhằm đáp ứng nhu cầu tinh thần đa dạng và lành mạnh của Nhân dân; phát triển các phương tiện thông tin đại chúng nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin của Nhân dân, phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tạo môi trường xây dựng gia đình Việt Nam ấm no, tiến bộ, hạnh phúc; xây dựng con người Việt Nam có sức khỏe, văn hóa, giàu lòng yêu nước, có tinh thần đoàn kết, ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân" [23, tr.1].
Căn cứ vào các đạo luật và các văn bản pháp quy đã ban hành, có 12 lĩnh vực hoạt động văn hóa cần được quản lý như sau:
Các hoạt động thuộc lĩnh vực báo chí, xuất bản, internet, quảng cáo;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực điện ảnh;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực nghệ thuật, biểu diễn;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực mỹ thuật;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực thư viện, bảo tồn, bảo tàng;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực văn hóa thông tin cơ sở;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực văn hóa các dân tộc thiểu số;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực quyền tác giả, nhuận bút;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực xuất nhập khẩu văn hóa phẩm;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực tổ chức bộ máy quản lý văn hóa;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực đào tạo;
Các hoạt động thuộc lĩnh vực thanh tra [22, tr.298].
Các văn bản pháp luật tạo ra một hành lang pháp lý cho các hoạt động văn hóa, đặc biệt có ý nghĩa khi chúng ta đang tiến hành chủ trương xã hội hóa các hoạt động văn hóa trong nền kinh tế thị trường.
1.1.2.2 Nguyên tắc quản lý nhà nước về văn hóa
Nguyên tắc quản lý nhà nước về văn hoá thông tin là những tư tưởng, quan điểm chỉ đạo tổ chức và hoạt động quản lý nhà nước trên lĩnh vực văn hoá - thông tin theo một thể thống nhất.
Nguyên tắc quản lý nhà nước về văn hoá - thông tin ở nước ta là: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và nhân dân làm chủ; tập trung dân chủ, phân định rõ chức năng và nguyên tắc công khai.
Ngoài quản lý bằng pháp luật, cần quản lý bằng “thể chế mềm”, đặc biệt trong xây dựng đời sống văn hóa cần quản lý bằng quy ước. Đây là biện pháp tăng cường quản lý các hoạt động văn hóa thông qua vai trò của mỗi cá nhân, trong cộng đồng tự quản.
- Nhà nước quản lý văn hóa bằng các chính sách về phát triển văn hóa: Chính sách văn hóa có ý nghĩa quan trọng trong điều kiện nền kinh tế thị trương. Chính sách văn hóa điều chỉnh những bất bình đẳng trong văn hóa do thị trường tạo ra, khích lệ, hỗ trợ những xu hướng văn hóa có nhiều triển vọng vì chúng tiêu biểu cho sức mạnh dân tộc, cho sự định hướng nhu cầu văn hóa của xã hội.
Chính sách văn hóa là thể chế hóa các quan điểm, phương hướng phát triển văn hóa, tác động lên các nhóm cộng đồng văn hóa, cộng đồng chính trị và cộng đồng dân cư để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình văn hóa.
Nhà nước quản lý văn hóa bằng đầu tư tài chính: Đầu tư tài chính cho văn hóa là đầu tư cho phát triển bền vững. Cơ cấu ngân sách nhà nước tổng thể về văn hóa thường gồm: Phần ngân sách nhà nước chi cho giáo dục, chi cho nghệ thuật và những công việc văn hóa, thông tin, báo chí, phát thanh truyền hình và ở những lĩnh vực khác (tôn giáo, du lịch, thể dục thể thao)
Nhà nước quản lý văn hóa bằng việc củng cố tổ chức, tăng cường đào tạo cán bộ: Đây là phương thức quan trọng để đổi mới, nâng cao trình độ quản lý Nhà nước trước yêu cầu phát triển của sự nghiệp văn hóa. Những thiếu hụt về trình độ của cán bộ quản lý văn hóa so với các lĩnh vực khác có khoảng cách khá xa lại chưa được chuẩn bị những hiểu biết cần thiết về quản lý Nhà nước đối với lĩnh vực đặc thù này nên trong hoạt động quản lý thường không tránh khỏi khuynh hướng giản đơn, máy móc, áp đặt
Nhà nước quản lý văn hóa bằng công tác kiểm tra, thanh tra: Đây là một nhiệm vụ quan trọng của công tác quản lý nhà nước về văn hóa. Trong lĩnh vực công tác này, hoạt động của cơ quan kiểm duyệt và thanh tra có vai trò đặc biệt bởi vì văn hóa có mối quan hệ trực tiếp với chính trị
nó có tác động trực tiếp đến sự hình thành và phát triển nhân cách của con người. Trong xu hướng xã hội hóa văn hóa, công tác kiểm tra, kiểm soát ngày càng phảo được thực hiện nghiêm túc, có kế hoạch phối hợp hoạt động một cách chặt chẽ với các bộ, ngành khác, như vậy mới có khả năng thực hiện chức năng và nhiệm vụ đặt ra.
Phương pháp quản lý nhà nước về văn hóa
Quá trình quản lý văn hóa là quá trình thực hiện các chức năng quản lý theo đúng những nguyên tắc nhất định. Phương thức quản lý văn hóa là biểu hiện cụ thể mối quan hệ qua lại giữa đối tượng và khách thể quản lý. Vì vậy phương thức quản lý cũng đa dạng nên cần phải điểu chỉnh phối hợp các phương thức khác nhau tuân thẻ theo pháp luật để đạt hiệu quả cao nhất.
- Nhà nước quản lý văn hóa bằng pháp luật: Pháp luật thực sự là công cụ hữu hiệu trong quản lý Nhà nước về văn hóa và trong công tác tư tưởng. Hệ thống các văn bản pháp luật điều chỉnh các hoạt động văn hóa phát huy được tác dụng của văn hóa tới sự hình thành nhân cách, nâng cao chất lượng cuộc sống của con người, chế ước những tiêu cực mà thị trường văn hóa tạo ra, làm cơ sở pháp lý cho chính sách xã hội hóa các hoạt động văn hóa.
Nhà nước ban hành nhiều đạo luật riêng đối với từng lĩnh vực hoạt động văn hóa như: Luật di sản văn hóa; Luật bảo hộ quyền tác giả; Luật xuất bản; Luật báo chí; Luật quảng cáo; Luật điện ảnh; Pháp lệnh thư viện Hiện nay ở nước ta, vấn đề xây dựng và thi hành pháp luật đang là nhu cầu cấp thiết của công tác quản lý Nhà nước về văn hóa. Hệ thống các văn bản pháp luật về văn hóa cũng chưa hoàn chỉnh và đồng bộ đã gây không ít khó khăn cho việc quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này.
Ngoài quản lý bằng pháp luật, cần quản lý bằng “thể chế mềm”, đặc biệt trong xây dựng đời sống văn hóa cần quản lý bằng quy ước. Đây là
biện pháp tăng cường quản lý các hoạt động văn hóa thông qua vai trò của mỗi cá nhân, trong cộng đồng tự quản.
Nghị quyết TW 5 khóa VIII cụ thể hóa bảy loại chính sách:
+ Chính sách kinh tế trong văn hóa để vừa bảo đảm được định hướng chính trị, vừa có thêm nguồn lực tài chính cho hoạt động văn hóa.
+ Chính sách văn hóa trong kinh tế, nghĩa là các hoạt động kinh tế phải đảm bảo các tiêu chí của văn hóa, tạo điều kiện nhiều hơn cho văn hóa.
+ Chính sách xã hội hóa các hoạt động văn hóa nhằm động viên nhân lực, vật lực của các tầng lớp nhân dân cho hoạt động văn hóa, cho việc sáng tạo, phổ biến văn hóa.
+ Chính sách bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
+ Chính sách khuyến khích sáng tạo.
+ Chính sách đặc thù ưu đãi hưởng thụ văn hóa cho các đối tượng xã hội.
+ Chính sách và hợp tác quốc tế.”
Nhà nước quản lý văn hóa bằng đầu tư tài chính: Đầu tư cho hoạt động văn hóa với tư cách là một hoạt động sản xuất cần được tính toán đến hiệu quả. Cấp ngân sách cho văn hóa kèm theo những quy tắc như bất kỳ loại hoạt động tài chính nào khác khi yêu cầu đặt ra là phải đạt tới mục tiêu quốc gia mà Đảng và Nhà nước. Khi đầu tư cho văn hóa cần xem văn hóa cũng là một khu vực làm ra lợi nhuận cho nhà nước và cho nhân dân, đồng thời cần tận dụng cơ chế thị trường cho bản thân sự phát triển văn hóa đúng hướng.
Quan niệm “Nhà nước đầu tư ngân sách cho văn hóa” không đồng nghĩa với quan niệm “Nhà nước đầu tư cho Bộ, ngành mang tên văn hóa”.
Việc phát triển văn hóa, xây dựng một nền văn hóa của một đất nước không phải là một nhiệm vụ của một Bộ, ngành văn hóa. Đầu tư cho văn hóa là đầu tư để xây dựng và phát triển văn hóa không thể đồng nghĩa với đầu tư cho Bộ văn hóa là đầu tư xây dựng con người. Vì vậy, quan niệm “chế độ Nhà nước đầu tư cho ngân sách văn hóa” là đầu tư cho tất cả mọi lĩnh vực trong các Bộ, ngành có hoạt động văn hóa.
Nhà nước quản lý văn hóa bằng việc củng cố tổ chức, tăng cường đào tạo cán bộ: Đây là phương thức quan trọng để đổi mới, nâng cao trình độ quản lý Nhà nước trước yêu cầu phát triển của sự nghiệp văn hóa. Những thiếu hụt về trình độ của cán bộ quản lý văn hóa so với các lĩnh vực khác có khoảng cách khá xa lại chưa được chuẩn bị những hiểu biết cần thiết về quản lý Nhà nước đối với lĩnh vực đặc thù này nên trong hoạt động quản lý thường không tránh khỏi khuynh hướng giản đơn, máy móc, áp đặt
Nghị quyết TW5 khóa VIII yêu cầu phải củng cố, xây dựng các trường, khoa đào tạo cán bộ văn hóa, nâng cao chất lượng dạy và học để tạo nguồn cán bộ lâu dài. Ngoài kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ, cán bộ làm công tác lãnh đạo, quản lý văn hóa phải có một số phẩm chất đặc biệt để có thể thực hiện những yêu cầu mà Đảng đề ra: Biết coi trọng nhân cách, tài năng và sự độc đáo của văn nghệ sĩ, chu đáo, tế nhị, chân tình trong quan hệ ứng xử, có cách làm việc thích hợp với từng cá nhân sáng tạo. Lãnh đạo tầng lớp tri thức phải lấy thuyết phục, thu phục nhân tâm làm đầu.
Đặc điểm của công tác quản lý văn hóa ở cấp huyện, thành, thị
* Về quy mô, đối tượng
Về chủ thể quản lý văn hóa ở nước ta, có thể phân chia tương đối: nếu quản lý nhà nước đối với lĩnh vực văn hóa cấp vĩ mô, thì chủ thể là Nhà nước, Quốc hội, Trung ương Đảng... Còn quản lý văn hóa cấp tỉnh, và
thành phố trực thuộc Trung ương, thì chủ thể là Sở Văn hóa, thể thao & du lịch (trực thuộc ăn hóa, thể thao & du lịch và Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố). Quản lý văn hóa cấp vi mô là là quản lý cấp huyện, đơn vị thuộc Sở Văn hóa, các doanh nghiệp văn hóa...
Như vậy, quản lý văn hóa cấp thành phố trực thuộc tỉnh, tuy có đặc điểm riêng, nhưng cơ bản tương đương với cấp huyện về cơ cấu tổ chức bộ máy, là Phòng Văn hóa và thông tin.
Về đối tượng, quản lý văn hóa ở cấp vĩ mô: các chủ thể định hướng phát triển, xây dựng, quản lý các chính sách, quy hoạch, chiến lược phát triển sự nghiệp văn hóa quốc gia. Quản lý văn hóa cấp tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương, là chủ thể thực hiện chính sách, quy hoạch chiến lược phát triển sự nghiệp văn hóa của địa phương, của ngành. Quản lý cấp vi mô (huyện, thành phố trực thuộc tỉnh, đơn vị doanh nghiêp...), là chủ thể căn cứ vào chủ trương, chính sách, mục tiêu, nhiệm vụ chung về phát triển văn hóa, thực hiện quản lý nhà nước về các hoạt động văn hóa trên địa bàn, hoặc lĩnh vực của đơn vị mình.
* Về mục đích
Trong quản lý nhà nước về văn hóa ở cấp thành phố ở nước ta, thì quản lý văn hóa ở những thành phố trực thuộc Trung ương và những thành phố trực thuộc tỉnh có những đặc điểm giống nhau và khác nhau. Trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá và tốc độ đô thị hoá mạnh như hiện nay, công tác quản lý văn hoá ở các cấp, đặc biệt là cấp thành phố trực thuộc tỉnh đang là vấn đề đặt ra có tính cấp thiết.
Quản lý nhằm thực hiện chính sách văn hóa phát huy truyền thống yêu nước và cách mạng, phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; nâng cao chất lượng toàn diện xây dựng và phát triển nền văn hóa với đặc trưng tiêu biểu là dân tộc, khoa học, hiện đại, dân chủ và nhân văn sâu sắc.
Quản lý văn hóa nhằm đảm bảo sự gắn kết chặt chẽ giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế, kế thừa và phát triển những truyền thống văn hóa tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc, tích cực và chủ động tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của cư dân đô thị trong xu thế ngày càng chủ động hội nhập quốc tế, xây dựng con người và lối sống văn hóa, đời sống văn hóa và môi trường văn hóa lành mạnh.
Thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về văn hóa ở các thành phố thuộc tỉnh cũng nhằm khắc phục những bất cập, yếu kém trong công tác quản lý văn hóa trước đây. Quản lý văn hóa hiệu quả không những tạo điều kiện để người dân tiếp thu các giá trị văn hóa mới, mà còn nhằm chống lại các phản văn hóa.
Công tác triển khai văn bản quản lý nhà nước về văn hóa
Thị xã Phú Thọ trực tiếp là ngành Văn hóa và Thông tin đã tham mưu tổ chức các hội nghị học tập, triển khai các văn bản chỉ đạo của cấp trên như: Quyết định số 308/QĐ-TTg của thủ tướng Chính phủ ngày 25/11/2005 ban hành quy chế thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; Quyết định số 581/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 06/5/2009 về việc Phê duyệt chiến lược phát triển văn hoá đến năm 2020; Quyết định số 1610/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 16/9/2011 phê duyệt chương trình thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” giai đoạn 2011 - 2015, định hướng đến năm 2020; Thông tư 04/2011/TT-BVHTTDL ngày 21/01/2011 của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Quy định về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; Kết luận số 429/KLTƯ của Tỉnh ủy Phú Thọ ngày 05/7/2000 của Thường trực Tỉnh uỷ về việc tổ chức triển khai phong trào thi đua “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”; Nghị quyết số 179/2009/QĐ-HĐND
của Hội đồng nhân dân tỉnh Phú Thọ ngày 20/4/2009 về quy hoạch phát triển văn hoá tỉnh Phú thọ đến năm 2020, Hướng dẫn số 09/SVHTTDL- NVVHCS ngày 15/11/2011 của Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ về nội dung bình xét công nhận danh hiệu “gia đình văn hoá”, “Thôn văn hoá”, “Làng văn hoá”, “Bản văn hoá”, “Khu dân cư văn hoá” và tương đương; Chỉ thị số 15-CT/TU ngày 06/11/2007 của Ban thường vụ Tỉnh ủy Phú Thọ về việc “Cán bộ lãnh đạo, đảng viên, công chức, viên chức gương mẫu thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, mừng thọ”...
Khái quát về thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ
Điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa - xã hội
Vị trí địa lý và các điều kiện tự nhiên
Nằm ở phía Tây miền đất Tổ Hùng Vương, nơi con người tụ cư từ buổi bình minh của lịch sử dân tộc. Do những tác động của lịch sử và thời đại, từ một làng thuần nông, tĩnh tại vào những năm đầu thế kỷ XX, Phú Thọ trở thành thị xã tỉnh lỵ, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của tỉnh trong gần 6 thập kỷ, và hiện nay đang là trung tâm văn hoá giáo dục của tỉnh, trung tâm kinh tế vùng phía Tây, Tây Bắc. Thị xã Phú Thọ với các tên gọi truyền thống là làng Phú An, vốn là một làng Việt Cổ có lịch sử hàng nghìn năm. Cái tên làng Mè lưu truyền trong dân gian xuất phát từ tên của một dòng họ: họ Mè (Ma).
Thị xã Phú Thọ có vị trí trung tâm của tỉnh Phú Thọ, nằm ở vùng tiếp giáp giữa miền núi và đồng bằng châu thổ sông Hồng. Phía Bắc giáp huyện Thanh Ba, Phù Ninh; Đông giáp huyện Phù Ninh, Lâm Thao; Tây giáp huyện Thanh Ba; phía Nam giáp sông Hồng và huyện Tam Nông. Thị xã cách thành phố Việt Trì 30 Km, là nơi hợp lưu của ba con sông lớn: sông Hồng, sông Đà và sông Lô. Thị xã Phú Thọ có 10 xã, phường: xã Phú Hộ, xã Hà Lộc, xã Văn Lung, xã Hà Thạch, xã Thanh Minh, phường Hùng
Vương, phường Phong Châu, phường Âu Cơ, phường Trường Thịnh, phường Thanh Vinh. Theo thống kê năm 2014, thị xã Phú Thọ có diện tích tự nhiên 64,6 km2. Với vai trò là một trung tâm kinh tế, văn hóa - xã hội lớn thứ 2 của tỉnh, đô thị Phú Thọ hiện nay và trong tương lai sẽ trở thành đô thị có nền kinh tế phát triển, có dịch vụ hạ tầng tốt, có nhiều điều kiện thu hút đầu tư. Chất lượng sống đô thị và nông thôn nâng cao, từ đây thu hút được lượng lớn lực lượng lao động về làm việc và sinh sống.
Thuộc vùng khí hậu trung du Bắc Bộ, khí hậu thị xã Phú Thọ có nhiều đặc điểm gần với vùng đồng bằng Bắc Bộ, mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 10; mùa khô từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau. Do những đặc điểm về cấu tạo địa chất, thủy văn và khí hậu, cho nên cấu tạo đất đai của thị xã Phú Thọ khá đa dạng và chia thành năm loại chính sau đây: Đất Feralit đỏ vàng phát triển trên phiến thạch sét; Đất thịt nặng, có tầng dầy trên 60m, thích hợp cho việc trông cây ăn quả các loại, phân bổ tập trung ở vùng đồi; Đất Feralit nâu vàng hình thành trên phù sa cổ, đất pha cát nhẹ thích hợp cho việc trồng cây công nghiệp ngắn ngày; Đất phù sa ven sông chủ yếu ruộng cấy lúa; Đất bồi tự do rửa trôi chủ yếu ruộng chua thụt ở vùng đồi đã được cải tạo; Đất Feralit biến đổi do trồng lúa nước lâu năm tập trung ở vùng ruộng trũng. Tài nguyên khoáng sản chủ yếu là đất cao lanh, làm nguyên liệu sản xuất phèn chua, đồ sứ; cát ven sông Thao có trữ lượng lớn; đất sét làm nguyên liệu sản xuất gạch ngói và xây dựng.
Về kinh tế, văn hóa - xã hội
Kinh tế: Thị xã đã tập trung huy động mọi nguồn lực đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, trong đó ưu tiên đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông, hạ tầng đô thị và các xã xây dựng nông thôn mới, các xã nâng cấp lên phường; quan tâm, chú trọng nâng cấp, chỉnh trang khu vực nội thị, một số thiết chế quan trọng. Hệ thống đường giao thông, điện chiếu sáng, điện sinh hoạt, cơ sở vật
chất trường học, nhà thi đấu thể thao, nhà văn hóa, trạm y tế được đầu tư cải tạo, nâng cấp, xây dựng mới, các tuyến đường giao thông đối ngoại đã tạo lợi thế mới thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của thị xã.
Thị xã Phú Thọ đã tích cực thực hiện các hoạt động kêu gọi, thu hút đầu tư vào sản xuất công nghiệp, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mở rộng quy mô, kịp thời động viên doanh nghiệp tháo gỡ vướng mắc, khó khăn trong sản xuất kinh doanh; có thêm 6 doanh nghiệp sản xuất công nghiệp được đầu tư và đi vào sản xuất, trong đó Trung tâm tinh chế đấu trộn chè Phú Hộ có quy mô lớn nhất cả nước, góp phần tăng giá trị sản xuất trên địa bàn.
Thị xã Phú Thọ đã tập trung chỉ đạo phát triển nông nghiệp cận đô thị, thực hiện tốt công tác quy hoạch, cơ cấu lại sản xuất. Tập trung thực hiện các chương trình phát triển nông nghiệp: chăn nuôi, thuỷ sản, giống cây trồng chất lượng cao, sản xuất rau an toàn, trồng hoa. Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, đưa giống cây, giống vật nuôi đem lại hiệu quả và giá trị kinh tế cao vào sản xuất; xây dựng và nhân rộng các mô hình sản xuất nông nghiệp mới.
Phát huy lợi thế của một số tuyến giao thông đối ngoại để phát triển các loại hình dịch vụ phục vụ sản xuất và đời sống nhân dân. Các ngành dịch vụ đã có bước phát triển cả về quy mô, hình thức, thị trường và thu hút sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế. Các ngành dịch vụ: ngân hàng, thương mại, bảo hiểm, y tế, văn hóa thể thao, bưu chính, viễn thông... phát triển khá nhanh, chất lượng dịch vụ từng bước được nâng lên đáp ứng kịp thời nhu cầu của người dân và doanh nghiệp trên địa bàn thị xã và các vùng lân cận.
Văn hóa, xã hội: Đi đôi với tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học, thị xã đã chú trọng nâng cao chất lượng giáo dục đào
tạo. Chất lượng giáo dục đại trà, chất lượng đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu được nâng lên. Công tác quản lý nhà nước về giáo dục trên địa bàn được tăng cường. Công tác xã hội hóa giáo dục được nhiều tổ chức, cá nhân, địa phương tham gia tích cực, công tác khuyến học, khuyến tài có nhiều chuyển biến. Triển khai hiệu quả mô hình gia đình học tập, cộng đồng học tập, xã hội học tập.
Các hoạt động văn hóa văn nghệ, sáng tác tác phẩm nghệ thuật được đẩy mạnh góp phần làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục cũng như phục vụ các hoạt động chính trị của địa phương. Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa được đẩy mạnh, phong trào thể dục thể thao quần chúng phát triển rộng khắp, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia.
Các thiết chế văn hóa, thể thao được nâng cấp, đầu tư xây dựng mới như: Trung tâm văn hóa thể thao thị xã, Nhà Văn hóa thị xã, Quảng trường thị xã; xây dựng mới 03 nhà văn hóa khu dân cư, đạt tỷ lệ 100% điểm sinh hoạt văn hóa khu dân cư có nhà văn hóa. Một số di tích lịch sử văn hóa đã được trùng tu, tôn tạo; một số lễ hội truyền thống được bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các địa phương. Hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng trên địa bàn được quản lý và tạo điều kiện phát triển theo đúng quy định của pháp luật.
Các cơ sở y tế phục vụ khám chữa bệnh đã được tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế; từng bước nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe nhân dân. Đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động y tế; làm tốt công tác quản lý hành nghề y dược tư nhân, quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng chống dịch bệnh.
Công tác đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho người lao động đã được các ngành, đoàn thể tích cực phối hợp thực hiện. Công tác chăm sóc các đối tượng chính sách, người có công với cách mạng được thực hiện tốt.
Đặc điểm hoạt động văn hóa ở thị xã Phú Thọ
Với mục tiêu phát triển văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội, Nghị quyết Đại hội X của Đảng tiếp tục xác định: Phát triển sâu rộng và nâng cao chất lượng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn kết chặt chẽ và đồng bộ hơn với phát triển kinh tế - xã hội, làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, xây dựng và hoàn thiện nên giá trị, nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế. Đặc biệt coi trọng văn hóa lãnh đạo và quản lý, văn hóa trong kinh doanh... chống các hiện tượng phản văn hóa, phi văn hóa.
Về công tác tuyên truyền cổ động, theo tổng hợp của Phòng Văn hóa thông tin thị xã Phú Thọ: thị xã Phú Thọ hiện có 10 đội thông tin cổ động, với tổng số 200 cán bộ. Đây chính là thế mạnh cơ bản của hoạt động văn hóa - văn nghệ quần chúng và tuyên truyền cổ động trong việc truyền bá và cụ thể hóa chủ trương của Đảng và chích sách, pháp luật của Nhà nước trong đời sống, tác động mạnh mẽ, rộng rãi đến với mọi người, xứng đáng là công cụ sắc bén trong công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị của Đảng và chính quyền các cấp, các địa phương và cơ sở.
Về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội: Thị xã có 14 lễ hội; Sau 10 năm thực hiện Chỉ thị số 27-CT/TW, ngày 12- 1-1998, của Bộ Chính trị và Chỉ thị số 14/1998/CT-TTg, ngày 23-3-1998, của Thủ tướng Chính phủ, việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội trên phạm vi cả nước đã có sự tiến bộ rõ rệt. Nổi bật là trật tự kỷ cương từng bước được thiết lập, nhận thức về luật pháp và ý thức tôn trọng pháp luật của người dân được nâng lên. Vai trò quản lý nhà nước trong hoạt động văn hóa cơ sở được khẳng định rõ rệt.
Phong trào xây dựng gia đình văn hóa, tổ phố văn hóa, khu dân cư văn hóa ở thị xã Phú Thọ đã phát huy tinh thần tương thân, tương ái, giúp
nhau xóa đói, giảm nghèo; nâng cao ý thức tự quản cộng đồng; huy động nguồn lực to lớn trong nhân dân xây dựng cơ sở hạ tầng, thiết chế văn hóa cộng đồng; thực hành tiết kiệm trong việc cưới, việc tang, lễ hội; duy trì và phát triển phong trào văn hóa, văn nghệ; bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa dân tộc, nét đẹp văn hóa, thuần phong mỹ tục, ngăn chặn và đẩy lùi các tệ nạn xã hội.
Hiệu quả xã hội rõ nét là: Đời sống kinh tế của nhân dân không ngừng được cải thiện, số hộ giàu ngày một tăng lên, số hộ nghèo giảm. Cơ sở vật chất và các thiết chế sinh hoạt văn hóa được kiện toàn. Cảnh quan môi trường sạch, đẹp. Các chỉ tiêu về y tế, giáo dục được thực hiện tốt, không có tệ nạn xã hội. Các giá trị văn hóa cổ truyền được phát huy và có tác dụng động viên nhân dân tham gia tổ chức, quản lý các hoạt động văn hóa - xã hội. Trật tự an ninh, an toàn xã hội được bảo đảm, người dân sống có kỷ cương, nền nếp, tự giác thực hiện nghĩa vụ công dân. Nếp sống và làm việc theo pháp luật được hình thành và trở thành một trong những tiêu chuẩn để đánh giá và công nhận danh hiệu văn hóa. Vì vậy, danh hiệu gia đình, làng (tổ, phố, khu dân cư...) văn hóa thực sự là niềm tự hào của nhân dân Thị xã.
Với những kết quả xã hội trên cho thấy công tác tổ chức, quản lý các hoạt động văn hóa ở thị xã Phú Thọ đã đáp ứng được nguyện vọng của nhân dân; làm cho văn hóa thấm sâu vào mỗi gia đình, cộng đồng dân cư, tạo nên sự chuyển biến sâu sắc và trở thành thước đo giá trị về chất lượng cuộc sống, về sự phát triển nhân cách con người, về nét đẹp trong mỗi gia đình, dòng họ và cộng đồng dân cư; góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, ổn định, tạo đà cho sự gia tăng phát triển kinh tế ở mỗi địa phương.
Tiểu kết
Quản lý Nhà nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ khu vực miền núi có vai trò quan trọng trong việc thực hiện đường lối, chính sách phát triển kinh
tế, văn hóa, xã hội của Đảng và Nhà nước. Công tác quản lý các hoạt động văn hóa cơ sở thực chất là quá trình tác động liên tục, điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước thông qua pháp luật trên tất cả các hoạt động văn hóa trong đời sống xã hội, đòi hỏi những nội dung, phương pháp, chính sách đồng bộ, ứng dụng linh hoạt vào từng điều kiện cụ thể của thực tế của các hoạt động văn hóa đang diễn ra trên địa bàn.
Thị xã Phú Thọ có địa hình hành chính ổn định, quản lý nhà nước về văn hóa của Thị xã có những thuận lợi và khó khăn nhất định. Trong xu hướng hội nhập toàn cầu, sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại, sự lai căng văn hóa, lối sống thực dụng và những tiêu cực khác của nền kinh tế thị trường... đã và đang ảnh hưởng tới những giá trị văn hóa truyền thống địa phương, đời sống văn hóa của nhân dân. Các hoạt động tại thị xã Phú Thọ diễn ra hết sức đa dạng và phức tạp trong mọi mặt của đời sống xã hội, cần phải có sự tăng cường công tác quản lý về văn hóa của cả hệ thống chính trị trong việc vận hành thể chế cũng như các thiết chế văn hóa, nhằm nâng cao hiệu lực, chất lượng hoạt động văn hóa, đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ văn hóa ngày càng cao của nhân dân.
Kêt quả nghiên cứu về phương diện lý luận, đặc điểm kinh tế - xã hội của Thị xã Chương 1 là tiền đề có ý nghĩa quan trọng để khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý văn hóa ở thị xã Phú Thọ trong thời gian qua, làm cơ sở cho việc xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng của công tác quản lý văn hóa thị xã Phú Thọ trong thời gian tới.
Chương 2
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VĂN HÓA Ở THỊ XÃ PHÚ THỌ, TỈNH PHÚ THỌ
Chủ thể quản lý nhà nước về văn hóa ở thị xã Phú Thọ
Về chức năng
Phòng Văn hóa và thông tin thị xã Phú Thọ là đơn vị chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về văn hóa của thị xã Phú Thọ. Phòng Văn hóa và thông tin là một đơn vị trong bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa của nước ta được xây dựng theo hệ thống 4 cấp:
Cấp Trung ương có Bộ Văn hóa, thể thao & du lịch: Đây là cơ quan của Chính phủ chịu trách nhiệm thống nhất quản lý nhà nước về văn hóa trên phạm vu toàn quốc. Các Cục, Vụ, Viện thuộc Bộ Văn hóa, thể thao & du lịch có trách nhiệm tham mưu giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước về văn hóa toàn quốc.
Cấp tỉnh có Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch là cơ quan của Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nước về lĩnh vực văn hóa. Phòng Nghiệp vụ văn hóa là phòng tham mưu cho Giám đốc Sở thực hiện chức năng quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn toàn tỉnh.
Cấp huyện, thành, thị: Phòng Văn hóa và Thông tin là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân huyện, thành, thị; có chức năng tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân huyện, thành, thị quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn huyện, thành, thị.
Cấp xã, phường, thị trấn: có Ban Văn hóa xã hội do ủy viên Ủy ban hoặc Phó Chủ tịch (phụ trách văn hóa - xã hội) Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn là trưởng ban và 01 cán bộ chuyên trách văn hóa và thể dục thể thao (kiêm nhiệm). Các Ban Văn hóa xã hội của xã, phường, thị trấn chịu sự quản lý trực tiếp về chuyên môn của Phòng Văn hóa & thông tin huyện, thành, thị.
Phòng Văn hóa và thông tin thị xã Phú Thọ là cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân Thị xã, có chức năng tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân Thị xã quản lý nhà nước về: văn hóa, gia đình, thể dục, thể thao, du lịch, báo chí, xuất bản, chuyển phát, viễn thông và internet, công nghệ thông tin, cơ sở hạ tầng thông tin, phát thanh và các dịch vụ công thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước về văn hóa, gia đình, thể dục thể thao, du lịch trên địa bàn Thị xã.
Về nhiệm vụ, quyền hạn
Trình Ủy ban nhân dân Thị xã ban hành quyết định, chỉ thị; kế hoạch dài hạn, 5 năm và hàng năm và đề án, chương trình phát triển văn hóa, gia đình, thể dục, thể thao và du lịch; chương trình, biện pháp thực hiện cải cách hành chính, xã hội hóa trong lĩnh vực quản lý nhà nước được giao.
Trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thị xã dự thảo các văn bản về lĩnh vực văn hóa, gia đình, thể dục thể thao và du lịch thuộc thẩm quyền ban hành của Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thị xã.
Tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, quy hoạch, kế hoạch, đề án, chương trình đã được phê duyệt; hướng dẫn, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; các quy định của Nhà nước về quản lý, phát triển sự nghiệp văn hóa, thể dục thể thao và du lịch; chủ trương xã hội hóa hoạt động văn hóa, thể dục thể thao và du lịch; phòng chống bạo lực gia đình.
Ban hành các văn bản hướng dẫn các tổ chức, đơn vị và nhân dân trên địa bàn Thị xã thực hiện phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao; xây dựng nếp sống văn minh, trong việc cưới, việc tang và lễ hội; xây dựng phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”; bảo vệ các di tích lịch sử, văn hóa.
Hướng dẫn, kiểm tra các hoạt động của Trung tâm Văn hóa, thể thao và du lịch; các thiết chế văn hóa thông tin cơ sở, các cơ sở hoạt động
dịch vụ văn hóa, thể dục thể thao, điểm vui chơi công cộng thuộc phạm vi quản lý của phòng trên địa Thị xã.
Giúp Ủy ban nhân dân Thị xã quản lý nhà nước; hướng dẫn và kiểm tra các tập thể, cá nhân, các tổ chức Hội hoạt động trên các lĩnh vực văn hóa, gia đình, thể dục thể thao và du lịch theo quy định của pháp luật.
Hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ về lĩnh vực văn hóa, gia đình, thể dục thể thao đối với chức danh công chức văn hóa thuộc Ủy ban nhân dân các xã, phường.
Chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan kiểm tra, thanh tra việc chấp hành pháp luật về hoạt động văn hóa, dịch vụ văn hóa, gia đình, thể dục thể thao và du lịch trên địa bàn Thị xã; giải quyết đơn thư, khiếu nại, tố cáo của công dân về lĩnh vực văn hóa, gia đình, thể dục thể thao và du lịch theo quy định của pháp luật.
Thực hiện công tác thống kê, báo cáo định kỳ và đột xuất về tình hình hoạt động thuộc các lĩnh vực quản lý trên địa bà Thị xã với Ủy ban nhân dân Thị xã; Sở Văn hóa, thể thao và du lịch; Sở thông tin truyền thông.
Quản lý tổ chức, biên chế, thực hiện chế độ, chính sách, chế độ đãi ngộ, khen thưởng, kỷ luật, đào tạo và bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp đối với cán bộ, công chức thuộc phạm vi quản lý của Phòng về lĩnh vực văn hóa, gia đình, thể dục thể thao và du lịch theo quy định của pháp luật và phân công của Ủy ban nhân dân Thị xã.
Quản lý tài chính, tài sản được giao theo quy định của pháp luật và phân cấp, ủy quyền của Ủy ban nhân dân Thị xã.
Ngoài các nhiệm vụ trên, phòng Văn hóa và thông tin thị xã Phú Thọ còn thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn về lĩnh vực thông tin, truyền thông theo hướng dẫn tại Thông tư liên tịch của Bộ Thông tin và Truyền thông và Bộ Nội vụ.
Thực hiện các nhiệm vụ khác do Thị ủy, Ủy ban nhân dân thị xã Phú Thọ phân công.
Mối quan hệ của Phòng Văn hóa & thông tin thị xã Phú Thọ với các cơ quan, đơn vị:
Với Thị ủy Phú Thọ: Chịu sự lãnh đạo của Thường trực Thị ủy; tổ chức thực hiện các Chỉ thị, Nghị quyết của Thị ủy và báo cáo kết quả thực hiện với Thường trực Thị ủy.
Với Ủy ban nhân dân Thị xã: Chịu sự quản lý trực tiếp (về biên chế, tổ chức, tài chính) của Ủy ban nhân dân Thị xã, tham mưu giúp Ủy ban nhân dân Thị xã quản lý nhà nước về lĩnh vực văn hóa, gia đình, thể dục thể thao, du lịch và bưu chính viễn thông. Tổ chức triển khai thực hiện các nhiệm vụ khác do Ủy ban nhân dân Thị xã giao.
Với ngành cấp trên: Chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ của Sở Văn hóa, thể thao và du lịch; Sở Thông tin và Truyền thông Phú Thọ.
Với các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể Thị xã: Phối hợp tổ chức thực hiện nhiệm vụ chuyên môn và các nhiệm vụ chính trị khác.
Với Ban Văn hóa xã hội các xã, phường trong Thị: Quản lý, chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra các hoạt động về văn hóa, gia đình, thể dục thể thao, du lịch, bảo tồn bảo tàng, bưu chính viễn thông và các hoạt động phục vụ nhiệm vụ chính trị khác.
Tình hình quản lý nhà nước đối với các hoạt động văn hoá ở thị xã Phú Thọ
Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở
Xây dựng đời sống văn hóa là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta. Đời sống văn hóa giữ vai trò quan trọng, tác động trực tiếp tới tâm lý, tình cảm, đạo đức, lối sống, nếp s