Tiểu luận Thỏa ước Basel lộ trình và thực trạng áp dụng của các ngân hàng thương mại Việt Nam

i 
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH 
 
QUẢN TRỊ NGÂN HÀNG 
CHỦ ĐỀ: 
THỎA ƯỚC BASEL 
LỘ TRÌNH VÀ THỰC TRẠNG ÁP DỤNG 
CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 
GV : PGS. TS. Trương Quang Thông 
Nhóm : 06 
Lớp : TCDN Đêm 3 – K22 
Tp.HCM, tháng 08 năm 2013 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 ii 
MỤC LỤC 
1. GIỚI THIỆU CHUNG .................................................................................. 1 
1.1. Lý do chọn đề tài ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 1 
1.2. Tổng quan các nội dung chính và mục tiêu nghiên cứu... ..... .. 1 
1.2.1. Nội dung nghiên cứu ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 1 
1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 2 
2. TỔNG QUAN VỀ THỎA ƯỚC BASEL................................................... 3 
2.1. Quá trình ra đời của Thỏa ước Basel ...... ..... .... ..... .... ..... ...... 3 
2.2. Những điểm cơ bản của Basel I, Basel II và Basel III ..... ..... .. 5 
2.2.1. Basel I ...... ..... .... ..... .... ..... ........ ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 5 
2.2.1.1. Mục tiêu của Basel I ... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 5 
2.2.1.2. Nội dung của Basel I... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 5 
2.2.1.3. Ưu nhược điểm của Basel I... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 6 
2.2.2. Basel II ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 6 
2.2.2.1. Mục tiêu của Basel II ....... .... ..... .... ..... .... ......... ..... .. 6 
2.2.2.2. Nội dung của Basel II ...... ..... .... ..... .... ..... ........ ..... .. 7 
2.2.2.3. Ưu nhược điểm của Basel II....... .... ..... .... ..... .... ....... 8 
a. Ưu điểm của Basel II so với Basel I... .... ..... .... ..... .... ..... .. 8 
b. Hạn chế của Basel II ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 8 
2.2.3. Basel III .... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .. 8 
2.2.3.1. Mục tiêu của Basel III ...... ..... .... ..... .... ..... ........ ..... .. 8 
2.2.3.2. Nội dung ...... ..... .... ..... .... ..... ........ ..... .... ..... .... ..... .. 9 
2.2.3.3. Những điểm mới cơ bản của Basel III so với Basel II11 
3. LỘ TRÌNH VÀ THỰC TRẠNG ÁP DỤNG BASEL CỦA CÁC 
NHTM VIỆT NAM........................................................................................................... 13 
3.1. Lộ trình áp dụng Basel tại các NHTM Việt Nam. ...... ..... .... 13 
3.1.1. Giai đoạn trước khi áp dụng Basel (những năm 1990).... 13 
3.1.2. Giai đoạn áp dụng Basel vào hệ thống NHTM Việt Nam. 13 
3.1.2.1. Năm 2005-2006 ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... 13 
3.1.2.2. Năm 2007..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... 15 
3.1.2.3. Năm 2010..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... 16 
(a) Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... 17 
(b) Giới hạn tín dụng ... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... 17 
(c) Giới hạn cho vay, bảo lãnh, chiết khấu giấy tờ có giá .... 18 
(d) Giới hạn cho thuê tài chính .... .... ..... .... ..... .... ..... .... ..... 18 
(e) Tỷ lệ về khả năng chi trả ....... .... ..... .... ..... .... ......... ..... 19 
(f) Giới hạn góp vốn, mua cổ phần ....... .... ..... .... ..... .... ..... 19 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 iii 
(g) Tỷ lệ cấp tín dụng so với nguồn vốn huy động .... .... ..... 19 
3.2. Thực trạng áp dụng Basel tại các NHTM Việt Nam ... .... ..... 20 
3.2.1. Những thành tựu đạt được khi áp dụng....... .... ..... .... ..... 20 
3.2.2. Những khó khăn của Việt Nam khi áp dụng Basel I, II .... 20 
3.2.3. Những điều kiện chung để áp dụng Basel III ... ..... .... ..... 21 
3.2.4. Điều kiện áp dụng Basel III ở Việt Nam...... ..... .... ..... .... 21 
3.2.5. Sự am hiểu về Basel III tại các NHTM Việt Nam... .... ..... 22 
3.2.6. Dự báo về sự tác động của Basel III tới hệ thống NHTM 
Việt Nam ....... .... ..... .... ..... .... ......... ..... .... ..... .... ..... ......... ..... .... 25 
3.2.6.1. Tác động tích cực ... .... ..... .... ..... .... ..... ......... .... ..... 25 
3.2.6.2. Tác động tiêu cực ... .... ..... .... ..... .... ..... ......... .... ..... 25 
3.2.7. Sự cần thiết của việc áp dụng Basel III....... .... ..... .... ..... 26 
3.2.7.1. Ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính th ế giới ... ..... 26 
PHẦN KẾT LUẬN ............................................................................................... 27 
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 27 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 1 
1. GIỚI THIỆU CHUNG 
1.1. Lý do chọn đề tài 
Việt Nam đã trở thành thành viên WTO và đang trong tiến trình hội nhập 
quốc tế. Với xu hướng hội nhập và toàn cầu hóa mạnh mẽ này, kinh doanh Ngân 
hàng được xem là một trong những lĩnh vực hết sức nhạy cảm, phải mở cửa gần 
như hoàn toàn theo các cam kết quốc tế. Trong bối cảnh chung đó, đòi hỏi hệ thống 
Ngân hang thương mại (NHTM) Việt Nam phải chủ động nhận thức và sẵn sàng 
tham gia vào quá trình hội nhập để có thể biến thách thức thành cơ hội, biến những 
khó khăn thành lợi thế. 
Để hệ thống NHTM Việt Nam tham gia tốt hơn vào sân chơi chung quốc tế, 
năng cao năng lực cạnh tranh trong quá trình hội nhập, cần phải tuân thủ theo một 
số điều ước quốc tế, để từ đó có cơ sở so sánh, đánh giá và xếp hạng giữa các ngân 
hàng Việt Nam với các ngân hàng nước ngoài của các quốc gia khác trên thế giới 
Một trong những điều ước quốc tế được các nhà quản trị ngân hàng đặc biệt 
quan tâm chính là thỏa ước quốc t ế về an toàn vốn trong hoạt động ngân hàng – còn 
được biết thông dụng với tên gọi Thỏa ư ớc Basel. Ra đời từ cách đây hơn 20 năm, 
thỏa ước này được rất nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng làm chuẩn mực để đánh 
giá và giám sát hoạt động của hệ thống ngân hàng nước mình. 
Ở Việt N am, việc ứng dụng thỏa ước Basel này trong công tác giám sát và 
quản trị ngân hàng vẫn còn nhiều vướng mắc, nên chỉ dừng lại ở việc lựa chọn một 
số tiêu chí đơn giản trong Thỏa ước Basel I để vận dụng và chưa tiếp cận nhiều với 
Basel II. 
Tuy nhiên trong tương lai, các ngân hàng ở Việt Nam, đặc b iệt là những 
ngân hàng có hoạt động quốc tế, sớm hay muộn sẽ phải tuân thủ các chuẩn mực 
Basel để hoàn t hiện chính hệ thống quản tr ị rủi ro ngân hàng, đáp ứng yêu cầu hội 
nhập quốc t ế. Vì vậy, cần thiết phải nghiên cứu thật sâu và nắm hiểu rõ các quy 
định trong Basel, cũng như nghiên cứu những khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân 
vì sao Việt Nam chưa ứng dụng Basel II và Basel III, cũng như trên cơ sở nghiên 
cứu kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới đã từng ứng dụng Basel, để xây 
dựng lộ trình Basel vào hệ thống các ngân hàng Việt Nam. Đó cũng chính là lý do 
để chọn đề tài nghiên cứu “Thỏa ước Basel, lộ trình và thực trạng áp dụng vào các 
ngân hàng Việt Nam” 
1.2. Tổng quan các nội dung chính và m ục tiêu nghiên cứu 
1.2.1. Nội dung nghi ên cứu 
Đề tài thực hiện nghiên cứu các chuẩn mực và quy định trong t hỏa ước Basel, 
kinh nghiệm ứng dụng Basel của các quốc gia trên thế giới. 
Sau khi tìm hiểu và giới thiệu ngắn gọn về thỏa ước Basel, đề tài tập trung thực 
hiện việc đánh giá quy mô, hiệu quả hoạt động của hệ t hống NHTM Việt Nam trong 
thời gian qua, những vấn đề cần lưu ý trong công tác quản trị rủi ro của các ngân 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 2 
hàng, để từ đó phân tích những khó khăn, nguyên nhân mà hệ thống NHTM Việt 
Nam đã, đang và có thể sẽ gặp phải khi ứng dụng Basel. 
Trên cơ sở đó, đề tài cố gắng xây dựng lộ trình ứng dụng Basel vào hệ thống 
quản trị rủi ro của các NHTM tại Việt Nam và đồng thời đề xuất những giải pháp 
nâng cao khả năng ứng dụng Basel trong việc xây dựng hệ thống quản trị rủi ro, tính 
toán nhu cầu vốn t ối thiểu cần thiết đối với những loại rủi ro cơ bản của hệ thống 
ngân hàng thương mai Việt Nam. 
1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu 
 Tìm hiểu về Thỏa ước Basel, những y êu cầu của nó đối với công tác quản 
trị rủi ro của các ngân hàng. 
 Phân t ích tình hình hoạt động và công tác quản trị rủi ro của hệ thống ngân 
hàng Việt Nam để đánh giá việc chuẩn bị của ngân hàng đối với việc ứng 
dụng Basel. 
 Đề xuất xây dựng lộ trình ứng dụng Basel vào các hoạt động ngân hàng 
Việt Nam. 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 3 
2. TỔNG QUAN VỀ THỎA ƯỚC BASEL 
2.1. Quá trình ra đời của Thỏa ước Basel 
Ủy ban Basel về giám sát nghiệp vụ ngân hàng là một Ủy ban bao gồm các 
chuyên gia giám sát hoạt động ngân hàng được thành lập bởi các Thống đốc N gân 
hàng Trung ương của nhóm G10 vào cuối năm 1974, xuất phát từ sau một loạt các 
cuộc khủng hoảng về t iền tệ quốc tế và thị trường ngân hàng, trong đó đáng chú ý 
nhất chính là sự sụp đổ của ngân hàng Herstatt ở Tây Đức lúc bấy giờ. Cuộc họp 
đầu tiên của Ủy ban diễn ra vào t háng 2 năm 1975 và về sau được tổ chức đ ịnh kỳ 
3- 4 lần mỗi năm. 
Các thành viên của Ủy ban bao gồm đại diện cao cấp các cơ quan giám sát 
nghiệp vụ ngân hàng và bản thân ngân hàng Trung ương của các nước Bỉ, Canada, 
Pháp, Đức, Ý, Nhật Bản, Luxembourg, Hà Lan, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Thụy Sĩ, 
Anh và Mỹ. Ủy ban tổ chức họp thường niên t ại trụ sở N gân hàng thanh toán quốc 
tế tại Washington hoặc tại Thành Phố Basel - Thuỵ Sĩ. Ban thư ký thường trực của 
Ủy ban này cũng có trụ sở làm việc tại Thủ Đô Washingt on – Mỹ. 
Quan điểm của Ủy Ban này là sự yếu kém trong hệ thống ngân hàng của một 
quốc gia, dù là quốc gia phát triển hay đang phát triển, có thể đe doạ đến sự ổn định 
về tài chính trong cả nội bộ quốc gia đó và trên toàn thế giới. Nhu cầu cần nâng cao 
sức mạnh của hệ thống tài chính nhất thiết phải được nhiều quốc gia, nhiều tổ chức 
trên thế giới nói chung và Ủy ban Basel về Giám sát N ghiệp vụ ngân hàng nói riêng 
đặc biệt quan t âm. Ủy ban Basel đã tham gia hoạt động trong nhiều năm qua cho 
quan điểm và sứ mạng này, dưới cả hình thức trực tiếp cũng như gián tiếp thông qua 
các mối liên hệ với chuyên gia giám sát nghiệp vụ ngân hàng ở các quốc gia khác 
nhau trên toàn cầu. 
Ủy ban Basel thường xuyên tổ chức các cuộc thảo luận về những vấn đề xoay 
quanh sự hợp tác quốc tế để giảm bớt khoảng cách trong công t ác giám sát ngân 
hàng, nâng cao chất lượng công t ác giám sát hoạt động ngân hàng trên toàn thế giới. 
Để làm được điều này, Ủy ban Basel đã cố gắng t ìm hiểu và thực hiện được 3 điều 
cơ bản: trao đổi thông tin về hoạt động giám sát cấp quốc gia, cải thiện hiệu quả kỹ 
thuật giám sát hoạt động ngân hàng quốc tế và đặt ra những tiêu chuẩn giám sát tối 
thiểu trong những lĩnh vực mà Ủy ban thực sự quan tâm. 
Năm 1988, Hiệp ước vốn Basel đầu t iên (Basel I) ra đời và có hiệu lực bắt đầu 
từ năm 1992. 
Năm 1996, Hiệp ước Basel được sửa đổi, bổ sung thêm điều khoản về rủi ro thị 
trường (có hiệu lực từ 1997). 
Năm 1999, Ủy ban đề xuất khung hiệp định mới – chương trình tư vấn lần thứ 
nhất. 
Năm 2001, chương trình tư vấn lần thứ 2. 
Năm 2003, chương trình tư vấn lần thứ 3. 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 4 
Năm 2007, Hiệp ước vốn Basel mới (Basel II) có hiệu lực và chấm dứt quá 
trình chuyển đổi vào năm 2010. 
Nhằm ngăn chặn sự tái diễn khủng hoảng t ài chính, ngày 12/9/2010, Ủy ban 
Basel đã nhóm họp tại Basel và đã đồng ý về chuẩn Basel III với những quy định 
nghiêm ngặt hơn về vốn và ấn định thời hạn để các ngân hàng thực hiện những quy 
định này, thời gian chuyển đổi từ năm 2013. 
Hiện nay, Ủy ban Basel có 27 nước thành viên. Ủy ban Basel không có cơ quan 
giám sát và những kết luận của Ủy ban không có tính pháp lý và yêu cầu t uân thủ 
đối với việc giám sát hoạt động ngân hàng. Ủy ban chỉ xây dựng và công bố các chỉ 
tiêu và những hướng dẫn giám sát rộng rãi, t ùy mỗi quốc gia điều chỉnh cho phù 
hợp tình hình hoạt động của hệ thống ngân hàng ở quốc gia mình khi có ứng dụng. 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 5 
2.2. Những điểm cơ bản của Basel I, Basel II và Basel III 
2.2.1. Basel I 
2.2.1.1. Mục ti êu của Basel I 
Ngân hàng thanh toán quốc t ế (BIS) đã xây dựng chỉ tiêu đánh giá mức độ an 
toàn và hiệu quả trong hoạt động ngân hàng nhằm chuẩn mực hóa hoạt động ngân 
hàng trong trào lưu toàn cầu hóa. Tiêu chí đầu tiên đánh giá khả năng tham gia vào 
thị trường vốn quốc tế là mức độ tuân thủ chỉ tiêu an toàn vốn tối thiểu – đây là nội 
dung nền tảng của Basel I (1988). Ngoài những ảnh hưởng của quá trình tự do hóa 
tài chính và sự tiến bộ trong công nghệ ngân hàng cũng như xu hướng đa dạng hóa 
các sản phẩm tài chính diễn ra rầm rộ vào những thập kỷ cuối thế kỷ 20 thì yêu cầu 
xây dựng một nền tảng so sánh hiệu quả hoạt động ngân hàng và đảm bảo hạn chế 
rủi ro trong hệ thống t hanh toán liên ngân hàng toàn cầu là động lực dẫn đến sự ra 
đời của Thỏa ước Basel I và sau đó hơn 10 năm là Basel II (1999). 
2.2.1.2. Nội dung của Basel I 
Basel I nhấn mạnh tầm quan trọng của tỷ lệ vốn an toàn trong hoạt động 
ngân hàng. Khái niệm vốn trong Basel I đã chia các nhân tố của vốn thành 2 cấp: 
 Vốn cấp 1 bao gồm vốn cổ phần thường và các khoản dự trữ công khai. 
 Vốn cấp 2 bao gồm các khoản dự trữ không công khai, giá trị tăng thêm 
của việc đánh giá lại tài sản, dự phòng chung và dự phòng tổn thất tín 
dụng, các công cụ nợ cho phép chuyển đổi thành cổ phiếu và các khoản 
nợ thứ cấp. 
Tổng vốn cấp 1 và cấp 2 chính là v ốn tự có hay vốn cơ bản của tổ chức tín 
dụng. 
Dựa trên cách tính vốn tự có này mà Basel 1 đã đưa ra chỉ tiêu tỷ lệ an toàn 
vốn tối thiểu (CAR). 
Tài sản đã điều chỉnh rủi ro (RWA) = Tổng (Tài sản nội bảng x Hệ số rủi ro) 
+ Tổng (Tài sản ngoại bảng x Hệ số chuyển đổi x Hệ số rủi ro) 
Từ ngày 01/10/2010 theo t hông tư 13/TT-NHNN ngày 20/05/2010 của 
NHNN thì tỷ lệ CAR này sẽ được điều chỉnh từ 8% lên 9%. Ngoài ra, thỏa ư ớc 
Basel I còn xác định các hệ số rủi ro trong các loại rủi ro tín dụng và rủi ro hoạt 
động. 
Bảng 1. Trọng số rủi ro theo loại tài sản 
Trọng số rủi ro Phân loại tài sản 
0% 
Tiền mặt và vàng nằm trong ngân hàng. 
Các nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ và Bộ Tài chính. 
20% Các khoản trả nợ của ngân hàng có quy mô lớn 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 6 
Chứng khoán phát hành bởi các cơ quan Nhà nước 
50% Các khoản vay thế chấp nhà ở,  
100% 
Tất cả các khoản vay khác như trái phiếu của doanh nghiệp, các 
khoản nợ từ các nước kém phát triển, các khoản vay thế cấp cổ
phiếu, bất động sản,  
Nguồn: Giáo tr ình quản tr ị rủi ro NH - Đại Học Kinh Tế TP. HCM 
2.2.1.3. Ưu nhược điểm của Basel I 
Theo như nội dung của Basel I th ì ta thấy Basel I nhấn mạnh tầm quan trọng 
của tỷ lệ vốn an toàn trong hoạt động ngân hàng, ngoài ra thỏa ư ớc Basel I còn xác 
định các hệ số rủi ro trong các loại rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động. Mặc dù Basel I 
đã giúp quản trị ngân hàng hiệu quả hơn, đảm bảo khả năng chống đỡ của ngân 
hàng với rủi ro t ốt hơn. Tuy nhiên qua quá trình áp dụng, Basel I đã bộc lộ một số 
vấn đề: 
Thứ nhất, việc phân loại rủi ro chưa chi tiết cho các khoản cho vay. Hệ số rủi 
ro chưa chi tiết cho rủi ro theo đối tác (ví dụ: khả năng tài chính của khách hàng) 
hoặc theo đặc điểm của khoản tín dụng (ví dụ: theo thời hạn). Điều này chỉ ra rằng 
có thể các ngân hàng có cùng tỷ lệ an toàn vốn nhưng có thể đối mặt với các loại rủi 
ro khác nhau, ở mức độ khác nhau. 
Thứ hai, Basel I chưa tính đến lợi ích của đa dạng hóa hoạt động. Các lý 
thuyết về đầu tư chỉ ra rủi ro sẽ giảm thông qua đa dạng hóa danh mục đầu tư. Theo 
Basel I, quy định về vốn tối t hiểu không khác biệt giữa một ngân hàng có hoạt động 
kinh doanh đa dạng (ít rủi ro hơn) và một ngân hàng kinh doanh tập trung (nhiều rủi 
ro hơn). 
Thứ ba, Basel I chỉ đề cập đến những rủi ro về tín dụng chứ chưa đề cập đến 
các rủi ro khác như rủi ro quốc gia, rủi ro ngoại tệ, rủi ro thị trường, rủi ro hoạt 
động,  
Thứ tư, một số quy tắc do Basel I đưa ra chỉ có thể vận dụng trong trường 
hợp ngân hàng hoạt động theo kiểu ngân hàng đơn, không dựa trên một sự sáp nhập 
hay hoạt động theo kiểu tập đoàn ngân hàng, ngân hàng mẹ, ngân hàng – chi 
nhánh, 
Thứ năm, một số quy định trong Basel I đã không còn phù hợp khi các ngân 
hàng dần dần sáp nhập với nhau để tạo thành những t ập đoàn lớn có khả năng cạnh 
tranh cao và có t iềm lực mạnh về tài chính, công nghệ, các ngân hàng không còn chỉ 
hoạt động trong phạm vi lãnh thổ quốc gia mà luôn vươn ra t ầm quốc t ế. 
2.2.2. Basel II 
2.2.2.1. Mục ti êu của Basel II 
Mặc dù có rất nhiều điểm mới nhưng Thỏa ước Basel I với bản sửa đổi năm 
1996 vẫn có khá nhiều điểm hạn chế. M ột trong những điểm hạn chế đó là Basel I 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 7 
đã không đề cập đến một loại rủi ro đang ngày càng trở nên phức tạp và với mức độ 
ngày càng t ăng lên, đó là rủi ro tác nghiệp. 
Chính vì vậy, từ năm 1999, Uỷ ban Basel đã nỗ lực đưa ra một Thỏa ước mới 
thay thế cho Basel I, và cho đến năm 2004, bản Thỏa ước quốc tế về vốn của Basel 
(Basel II) đã chính thức được ban hành. 
2.2.2.2. Nội dung của Basel II 
Với cách tiếp cận mới dựa trên 3 cột trụ chính, Basel II đã buộc các ngân 
hàng quốc tế phải tuân thủ theo 3 nguyên tắc cơ bản: 
Nguyên tắc thứ nhất: Các ngân hàng cần phải duy trì một lượng vốn đủ lớn 
để trang trải cho các hoạt động chịu rủi ro của mình, bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro 
thị trường và rủi ro tác nghiệp (Cột trụ 1). Theo đó, cách tính chi phí vốn đối với rủi 
ro tín dụng có sự sửa đổi lớn, thay đổi nhỏ với rủi ro thị trường nhưng hoàn toàn là 
phiên bản mới đối với rủi ro tác nghiệp. 
Nguyên tắc thứ hai: Các ngân hàng cần phải đánh giá một cách đúng đắn về 
những loại rủi ro mà họ đang phải đối mặt và đảm bảo rằng những giám sát viên sẽ 
có thể đánh giá được tính đầy đủ của những biện pháp đánh giá này (Cột trụ 2). Với 
cột trụ này, Basel II nhấn mạnh 4 nguyên tắc của công tác rà soát giám sát : 
 Các ngân hàng cần phải có một quy trình đánh giá được mức độ đầy đủ 
vốn của họ theo danh mục rủi ro và phải có được một chiến lược đúng 
đắn nhằm duy trì mức vốn đó. 
 Các giám sát viên nên rà soát và đánh giá lại quy trình đánh giá về mức 
vốn nội bộ cũng như về các chiến lược của ngân hàng. Họ cũng phải có 
khả năng giám sát và đảm bảo tuân thủ tỷ lệ vốn tối thiểu. Theo đó, giám 
sát viên nên thực hiện một số hành động giám sát phù hợp nếu họ không 
hài lòng với kết quả của quy trình này. 
 Giám sát viên khuyến nghị các ngân hàng duy trì mức vốn cao hơn mức 
tối thiểu theo quy định. 
 Giám sát viên nên can thiệp ở giai đoạn đầu để đảm bảo mức vốn của 
ngân hàng không giảm dưới mức tối thiểu theo quy định và có t hể yêu 
cầu sửa đổi ngay lập tức nếu mức vốn không được duy trì trên mức tối 
thiểu. 
Nguyên tắc thứ ba: Các ngân hàng cần phải công khai thông tin một cách 
thích đáng theo nguyên tắc thị trường (Cột trụ 3). Với cột trụ này, Basel II đưa ra 
một danh sách các yêu cầu buộc các ngân hàng phải công khai thông tin, từ những 
thông tin về cơ cấu vốn, mức độ đầy đủ vốn đến những thông tin liên quan đến mức 
độ nhạy cảm của ngân hàng với rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro tác nghiệp 
và quy trình đánh giá của ngân hàng đối với từng loại rủi ro này. 
Như vậy, với quá trình phát triển của Basel và những Thỏa ước mà tổ chức 
này đư a ra, các ngân hàng thương mại càng ngày càng được yêu cầu hoạt động một 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 8 
cách minh bạch hơn, đảm bảo vốn phòng ngừa cho nhiều loại rủi ro hơn và do vậy, 
hy vọng sẽ giảm thiểu được rủi ro. 
2.2.2.3. Ưu nhược điểm của Basel II 
a. Ưu điểm của Basel II so với Basel I 
 Basel I Basel II 
Cấu trúc và nội 
dung 
Yêu cầu vốn tối thiểu Ba trụ cột, nhấn mạnh hơn về phương 
pháp luận nội bộ của ngân hàng, xem 
xét đánh giá, và quy luật thị trường 
Tính linh động 
của ứng dụng 
M ột quy định cho tất cả Linh hoạt hơn, một loạt các cách tiếp 
cân, khuyến khích quản lý rủi ro tốt hơn 
Nhạy cảm với 
rủi ro 
Đo đạc rủi ro quá sơ bộ Nhạy cảm hơn với rủi ro 
Trọng số rủi ro 0-100, ưu đãi hơn với 
các nước OECD 
0-150 hoặc hơn, không có đặc quy ền 
nào, bao gồm cả phân cấp bên trong và 
bên ngoài 
Kỹ thuật giảm 
rủi ro tín dụng 
Chỉ hỗ trợ và đảm bảo Nhiều kỹ thuật hơn như hỗ trợ, đảm 
bảo, phái sinh tín dụng, lập mạng lưới 
vị thế. 
Bảng1: So sánh giữa thỏa ước Basel I và Basel II. 
b. Hạn chế của Basel II 
- Việc áp dụng các phương pháp quản trị rủi ro tiên tiến chưa có các tiêu 
chuẩn có thể được chấp nhận rộng rãi. 
- Các phương pháp giám sát, đánh giá rủi ro chưa tính đến các hoạt động của 
chu kỳ kinh doanh. 
- Các cơ quan quản lý chưa theo kịp tốc độ phát triển mạnh mẽ những sản 
phẩm dịch vụ có khoa học công nghệ cũng như mức độ rủi ro cao. 
2.2.3. Basel III 
2.2.3.1. Mục ti êu của Basel III 
Thỏa ước Basel III được phát triển để đối phó với những thiếu sót trong các qui 
định về t ài chính bị bộc lộ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Basel III tăng 
cường về vốn của ngân hàng và giới thiệu các yêu cầu mới quy định về tính thanh 
khoản ngân hàng và đòn bẩy ngân hàng. Theo tổ chức OECD ước tính rằng việc 
thực hiện Basel III sẽ giảm tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm khoảng 0.05%-
0,15%. 
Mục tiêu gói cải cách của Ủy ban Basel là nhằm cải thiện khả năng của lĩnh vực 
ngân hàng để hấp thụ những cú sốc phát sinh từ sự căng thẳng t ài chính kinh tế, bất 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 9 
kể nguồn gốc, do đó làm giảm nguy cơ khủng hoảng tràn từ khu vực tài chính cho 
các nền kinh tế hiện tại. 
2.2.3.2. Nội dung 
Trước những diễn biến phức tạp của khủng hoảng tài chính toàn cầu và hệ 
lụy lâu dài của chúng đổi với hệ thống tài chính – ngân hàng toàn thế giới, Ủy ban 
Basel một lần nữa lại dự thảo và thông qua phiên bản thứ 3 (Basel III) về các tiêu 
chuẩn và vốn tối thiểu. Nội dung bao hàm: 
 Nâng tỷ lệ vốn chủ sở hữu tối thiểu (cổ phần phổ thông) từ 2% lên 4.5%. 
 Nâng tỷ lệ vốn cấp 1 tối thiểu từ 4% lên 6% 
 Bổ sung phần vốn đệm dự phòng tài chính đảm bảo bằng vốn chủ sở hữu 2,5%. 
 Tùy theo bối cảnh của mỗi quốc gia, một tỷ lệ vốn đệm phòng ngừa sự suy giảm 
theo chu kỳ kinh tế có thể được thiết lập với tỷ lệ từ 0-2,5% và phải được đảm bảo 
bằng vốn chủ sở hữu phổ thông. Phần vốn dự phòng này chỉ đòi hỏi trong trường 
hợp có sự tăng trưởng tín dụng nóng, nguy cơ dẫn đến rủi ro cao trong hoạt động 
tín dụng một cách có hệ thống. 
Ngoài ra, Basel III còn đưa ra các biện pháp giám sát chặt chẽ các ngân hàng 
và nhằm ngăn chặn việc lạm dụng chia thưởng, hoặc chia cổ tức cao trong bối cảnh 
tình trạng tài chính và tỷ lệ an toàn vốn không đảm bảo. Basel III cũng đồng thời rà 
soát lại các tiêu chuẩn của vốn cấp 1, vốn cấp 2 và sẽ loại bỏ các khoản vốn không 
đủ tiêu chuẩn khi giám sát chỉ tiêu an toàn vốn tối thiểu. 
Như vậy có thể thấy rằng, khi loại trừ khoản vốn đệm phòng ngừa rủi ro t ài 
chính 2.5% thì tiêu chuẩn an toàn vốn tối thiểu không t hay đổi (vẫn là 8%). Tuy 
nhiên, kết cấu của các loại vốn đã có sự thay đổi đáng kể theo hướng tăng tỷ trọng 
vốn cấp 1, đồng thời tăng tỷ trọng vốn chủ sở hữu phổ thông trong vốn cấp 1. Nếu 
tính đầy đủ cả vốn đệm dự phòng suy giảm tài chính và dự phòng chống hiệu ứng 
chu kỳ kinh tế thì tỷ lệ vốn chủ sở hữu được điều chỉnh tăng từ 2% (Basel II) tăng 
lên thành 9.5% (4.5% +2.5% +2.5%) ở Basel III. Nếu loại trừ phần vốn đệm chống 
chu lỳ kinh tế 2.5% (không bắt buộc trong điều kiện bình thường) thì mức vốn chủ 
sở hữu tối thiểu cũng phải đạt mức 7%. Bênh cạnh đó, có thể một số khoản trước 
đây đư ợc tính vào vốn chủ sở hữu nay phải bóc tách ra vì không đủ điều kiện coi là 
vốn chủ sở hữu. Chẳng hạn khoản vốn vượt quá giới hạn 15% đầu tư vào các tổ 
chức tài chính khác, khoản vốn có nguồn gốc từ số thuế thu nhập hoãn lạiVì thế, 
yêu cầu nâng cao tỷ lệ vốn chủ sở hữu là bài toán không đơn giản đối với nhiều 
ngân hàng xét trong bối cảnh kinh tế xã hội đang có nhiều biến động. 
Các tiêu chuẩn của Basel III không có hiệu lực ngay lập tức. Chúng bắt đầu 
có hiệu lực từ năm 2013, được thực hiện theo một lộ trình đến hết năm 2018 và sẽ 
thực hiện đầy đủ vào ngày 1/1/2019. 
Bảng : Lộ trình của việc thực hiện thỏa ước Basel III 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 10 
Chỉ tiêu 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 
Tỷ lệ VCSH tối thiểu 3.5% 4% 4.5% 4.5% 4.5% 4.5% 5% 
Vốn đệm dự phòng 0.63% 1.25% 1.88% 2.5% 
VCSH tối thiều cộng 
vốn đệm dự phòng 
3.5% 4% 4.5% 5.13% 5.76% 6.38% 7% 
Loại trừ khỏi VCSH các 
khoản vốn không đủ 
tiêu chuẩn 
 20% 40% 60% 80% 100% 100% 
Tỷ lệ vốn cấp 1 tối thiểu 4.5% 5.5% 6% 6% 6% 6% 6% 
Tỷ lệ tổng vốn tối thiểu 8% 8% 8% 8% 8% 8% 8% 
Tổng vốn t ối t hiểu cộng 
vốn đệm dự phòng bắt 
buộc 
8% 8% 8% 8.63% 9.13% 9.88% 11% 
Loại trừ khỏi vốn cấp 1 
và cấp 2 các khoản 
không đủ tiêu chuẩn 
Thực hiện theo lộ trình 10 năm bắt đầu từ 2013 
Vốn dự phòng chống 
hiệu ứng chu kỳ 
Tùy theo điều kiện quốc gia: mức từ 0-2.5% 
 Nguồn: 
Đặc biệt, Basel III yêu cầu áp dụng bổ sung tỷ lệ đòn bẩy tối thiểu thử 
nghiệm ở mức 3%. Đây là tỷ lệ của vốn cấp 1 so với tổng t ài sản có cộng với các 
khoản mục ngoại bảng. Việc áp dụng thử nghiệm tỷ lệ này cho phép Ủy ban Basel 
theo dõi biến động tỷ lệ đòn bẩy thực của các ngân hàng theo chu kỳ kinh tế và mối 
quan hệ giữa các yêu cầu về vốn với tỷ lệ đòn bẩy. 
Basel III là một bước ngoặt trong việc xây dựng các quy định tài chính. Lần 
đầu tiên trong các quy định t ài chính đề cập tới các thước đo giám sát an t oàn vĩ mô 
được sử dụng để bổ sung cho phương pháp giám sát an toàn vi mô của từng tổ chức 
tín dụng. Ủy ban Basel đang nghiên cứu các thước đo đối với những tổ chức có tầm 
quan trọng đối với hệ thống. 
Basel III đưa ra tiêu chuẩn về thanh khoản. Đây là điều đặc biệt quan trọng 
chưa có tiêu chuẩn quốc t ế nào quy định về vấn đề này. Tỷ lệ thanh khoản sẽ được 
ban hành vào 1/1/2015, giúp ngân hàng có khả năng chống đỡ ngắn hạn tốt hơn với 
những căng thẳng thanh khoản. Quy định này yêu cầu ngân hàng nắm giữ các tài 
sản có tính thanh khoản cao và có chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu chi trả trong 
những trường hợp khó khăn. Thực tế, việc quản lý rủi ro thanh khoản rất khác nhau 
tại từng quốc gia. Ủy ban Basel sẽ sử dụng nhiều quy trình báo cáo để theo dõi các 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 11 
tỷ lệ trong quá trình chuyển đổi để đảm bảo các t iêu chuẩn được tính toán như dự 
kiến. 
2.2.3.3. Những điểm m ới cơ bản của Basel III so với Basel II 
 Thứ nhất, nâng cao chất lượng vốn 
Basel III sẽ giúp nâng cao chất lượng vốn của các ngân hàng một cách 
đáng kể, chính vì vậy cần phải hiểu một cách chính xác và đầy đủ định nghĩa 
về vốn theo thỏa ước Basel III, tránh tình trạng hiểu sai để rồi dẫn tới những 
kết quả nghiêm trọng. Chất lượng vốn tốt hơn điều đó có nghĩa là s ẽ giảm 
được khả năng thua lỗ tốt hơn, có khả năng chống chọi tốt trong những thời 
kỳ khó khăn. Theo quy định của Basel III về vốn cổ phần sẽ chặt chẽ hơn. 
Những t ài sản có chất lượng kém sẽ phải được khấu trừ vào vốn cấp 1 và cấp 
2, nhưng với Basel III thì khác, khi đó ta sẽ khấu trừ trực tiếp vào vốn cổ 
phần thông thường. Hơn nữa định nghĩa về vốn cấp 1 cũng chặt chẽ hơn rất 
nhiều bao gồm vốn thường và các công cụ tài chính đủ đảm bảo chất lượng 
theo tiêu chuẩn mới. 
 Thứ hai, yêu cầu các ngân hàng bổ sung thêm vốn. 
Theo Basel III thì chất lượng vốn tốt hơn vẫn chưa đủ. Ủy ban Basel 
cho rằng khu vực ngân hàng cần nhiều vốn hơn nữa, rút kinh nghiệm từ cuộc 
khủng hoảng tài chính, khi khủng hoảng xảy ra rất nhiều ngân hàng đã phải 
phá sản do không đáp ứng đủ vốn. Do đó những tiêu chuẩn hạn mức tối thiểu 
về vốn sẽ tăng mạnh trong những năm tới, các ngân hàng phải duy trì một 
mức vốn phù hợp trên mức vốn tối thiểu tùy thuộc vào mức độ rủi ro, loại 
hình kinh doanh, quy mô hoạt động và đặc biệt là giai đoạn tồn tại. 
 Thứ ba, giới thiệu phương pháp giám sát an toàn vĩ mô hệ thống 
để các ngân hàng áp dụng. 
Basel III đã giới thiệu các phương pháp giám sát vĩ mô để các ngân 
hàng áp dụng, đặc b iệt là phương pháp giám sát vĩ mô liên quan đến rủi ro 
hoạt động, một loại rủi ro rất phổ biến hiện nay nhưng ở Việt Nam thì nó ít 
được quan tâm. Để giảm bớt rủi ro hệ thống một cách hiệu quả thì trước hết 
là giảm mức độ khuếch đại của cuộc khủng hoảng theo chu kỳ kinh tế. Thứ 
hai là khắc phục mối quan hệ phụ thuộc và những rủi ro chung của các ngân 
hàng có tầm ảnh hưởng quan trọng trong hệ thống tài chính. 
 Thứ tư, quy định về tiêu chuẩn thanh khoản đối với các ngân 
hàng. 
Đây là điều đặc biệt quan trọng chưa có một tiêu chuẩn quốc tế nào 
quy định. Tỷ lệ thanh khoản sẽ giúp các ngân hàng có khả năng chống đỡ 
ngắn hạn tốt hơn với những căng thẳng thanh khoản. Quy định này yêu cầu 
ngân hàng nắm giữ các tài sản có tính thanh khoản cao và có chất lượng cao 
để đáp ứng nhu cầu chi trả trong những trư ờng hợp khó khăn, việc quản lý 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 12 
rủi ro thanh khoản tại các quốc gia là khác nhau, chính vì thế cần có một tỷ lệ 
thanh khoản phù hợp cho mỗi quốc gia. 
 Thứ năm, basel III tập trung vào vốn cổ phần hữu hình 
Để giảm sự phụ thuộc vào mô hình nội bộ của ngân hàng và tập trung 
nhiều hơn vào đánh giá khả năng chịu đựng của các ngân hàng, điều này làm 
tăng sự an toàn và lành mạnh của các ngân hàng cá nhân và hệ thống ngân 
hàng rộng rãi hơn. 
Ngoài ra, tỷ lệ an toàn vốn của Basel II và Basel III là khác nhau rõ nét nhất 
Bảng 2.4: So sánh những điểm khác biệt về tỷ lệ an toàn vốn của Basel II và 
Basel III 
Các y êu cầu Basel III Basel II 
Tỷ lệ vốn tối thiểu 10.50% 8% 
Tỷ lệ vốn cổ phần tối thiểu 4.5%-7% 2% 
Vốn cấp 1 6% 4% 
Tỷ lệ vốn lõi cấp 1 5% 2% 
Phần vốn đệm dự phòng rủi ro tài chính 2.5% Không có 
Đòn cân nợ 3% Không có 
Vốn bổ sung Bắt đầu từ 2011 Không có 
Tỷ lệ đảm bảo thanh khoản tối thiểu Bắt đầu từ 2015 Không có 
Tỷ lệ nguồn vốn trung và dài hạn và vốn ổn định 
tối thiểu so với các tài sản dài hạn đã được tài trợ 
Bắt đầu từ 2018 Không có 
Vốn đệm phòng ngừa s uy giảm theo chu kỳ kinh 
tế 
0-2.5% Không có 
 Nguồn: Tác giả tự tổng hợp 
Từ bảng so sánh t a thấy rằng những yêu cầu về tỷ lệ an toàn vốn của Basel 
III cao hơn Basel II rất nhiều, điều đó cho thấy khi áp dụng theo Basel III các ngân 
hàng sẽ an toàn hơn, bảo vệ được các ngân hàng trước những rủi ro của nền kinh tế 
ngày càng biến động phức tạp. Tỷ lệ vốn đệm phòng ngừa suy giảm theo chu kỳ 
kinh tế, vốn đệm dự phòng rủi ro tài chính là những đột phá của Basel III mà Basel 
II không có. 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 13 
3. LỘ TRÌNH VÀ THỰC TRẠNG ÁP D ỤNG BASEL C ỦA CÁC NHTM 
VIỆT NAM 
3.1. Lộ trình áp dụng Basel tại các NHTM Việt Nam. 
3.1.1. Giai đoạn trước khi áp dụng Basel (những năm 1990) 
Năm 1990, những quy định về đảm bảo an t oàn trong hoạt động của các 
ngân hàng đầu tiên được thể hiện trong các pháp lệnh về ngân hàng. Một số quy 
định cơ bản đã có nhưng còn khá thô sơ như “Tổ chức tín dụng không được huy 
động vốn quá 20 lần tổng số vốn tự có và quỹ dự trữ” thay vì sử dụng hệ số an toàn 
vốn theo quy định của Basel I được ban hành năm 1988. 
3.1.2. Giai đoạn áp dụng Basel vào hệ thống NHTM Vi ệt Nam 
Những chuẩn mực quốc tế về đảm bảo lần đầu tiên được nghiên cứu và áp 
dụng khá chi tiết vào Việt Nam kể từ khi Luật Ngân hàng Nhà nước và Luật Các tổ 
chức tín dụng được ban hành vào năm 1997 và chúng đã được cụ thể hóa hai năm 
sau đó bằng quy định về các tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động của các tổ chức 
tín dụng (Quyết định 297/1999/QĐ-NHNN), Quy định về giới hạn cho vay đối với 
một khách hàng (Quyết định 296/1999/QĐ-NHNN). 
Năm 2005, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành một số quy định mới để sửa 
đổi bất hợp lý về vốn của Quy định 1999 và một số nội dung khác đã được bổ sung 
cho gần với Basel I hơn. Điểm đáng chú nhất trong Quy định 2005 là việc tách bạch 
giữa hoạt động của ngân hàng thương mại (các hoạt động cấp tín dụng và thanh 
toán là chủ yếu) và hoạt động của ngân hàng đầu tư (các nghiệp vụ liên quan đến 
kinh doanh chứng khoán). 
3.1.2.1. Năm 2005-2006 
Giai đoạn này, nhìn chung, các ngân hàng ở Việt Nam đang ở những bước 
đầu tiên trong quá trình áp dụng những chuẩn mực quốc tế vào việc xây dựng một 
hệ thống an toàn, giảm thiểu rủi ro trong quá trình hoạt động. Theo kết quả khảo sát 
do Công ty Tư vấn Ernst & Young tiến hành năm 2006 để đánh giá mức độ tuân thủ 
các nguyên tắc cơ bản về giám sát ngân hàng hữu hiệu của Ủy ban Giám sát ngân 
hàng quốc tế Basel, có tới 19 trong số 25 nguyên tắc phần lớn không tuân thủ, 1/25 
nguyên t ắc tuân thủ, 2/25 nguyên tắc không thực h iện phần lớn và 3/25 nguyên t ắc 
không áp dụng. Trong đó, hầu hết các nguyên t ắc liên quan đến điều kiện tiên quyết 
bảo đảm giám sát ngân hàng hữu hiệu (mục tiêu, nhiệm vụ, tính độc lập, khung 
pháp lý, quyền lực, hệ thống thông tin của cơ quan giám sát ngân hàng), cấp phép 
và chấp thuận thay đổi cấu trúc ngân hàng, các quy định an toàn hoạt động, phương 
pháp giám sát ngân hàng liên tục được đánh giá không tuân thủ. Việc áp dụng thông 
lệ, chuẩn mực quốc tế về giám sát ngân hàng chưa đồng bộ và không triệt để dẫn 
đến cách nhìn nhận, đánh giá hệ thống ngân hàng chưa phản ánh đầy đủ thực trạng 
tình hình. 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 14 
Các quy định của N gân hàng Nhà nước đã đề cập tới một số vấn đề liên quan 
tới các điều khoản trong hiệp định Basel I nhưng vẫn ở mức còn hạn chế. Cụ thể: 
Quyết định 457/2005/QĐ-NHNN quy định các tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt 
động của Tổ chức tín dụng đã phản ánh được các rủi ro liên quan đến hạch toán nội 
bảng và ngoại bảng và phù hợp với Thỏa ước Basel về vốn mới. Các nội dung quy 
định về việc tính toán mức vốn tự có và tỷ lệ vốn tự có tối thiểu so với tổng t ài sản 
“Có” rủi ro t ại Quyết định này đã tiến khá sát so với yêu cầu t ính toán vốn tự có 
theo chuẩn mực Basel, điều này đảm bảo hoạt động kinh doanh của các N gân hàng 
thương mạiđược an toàn hơn. Tuy nhiên, giữa chuẩn mực kế toán Việt Nam và 
chuẩn mực kế toán quốc t ế vẫn còn tồn tại một số khoảng cách, vì thế cách tính tỷ lệ 
an toàn vốn theo chuẩn mực kế toán Việt Nam chưa phản ánh hợp lý rủi ro trong 
hoạt động của các ngân hàng Việt Nam. Hầu hết các N gân hàng thương mạicổ phần 
đều đã đạt được hệ số an toàn vốn (CAR) trên 8% , song nếu so sánh với cách tính 
hệ số an toàn của Basel như đã nêu ở trên, tức là mẫu số phải cộng thêm cả vốn 
dành cho rủi ro thị trường t hì rất ít Ngân hàng thương mại Việt Nam đạt được tỷ lệ 
an toàn vốn ở mức trên 8%. Thêm vào đó, tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu là 8% được áp 
dụng thống nhất cho tất cả các ngân hàng mà không tính đến sự khác biệt trong 
phạm vi, quy mô cũng như rủi ro của các ngân hàng. Đối với Quyết định số 
493/2005/QĐ-NHNN, dư nợ tín dụng t ại các Ngân hàng t hương mại phải được 
phân loại, trích dự phòng rủi ro và có biện pháp đặc biệt đối với các khoản nợ xấu. 
Các khoản nợ được phân loại dựa trên hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của mỗi 
ngân hàng và chủ y ếu dựa vào khả năng thu nợ của mỗi khoản vay. Đây đồng thời 
cũng là cách phân loại nợ mà Thỏa ước Basel đã đưa ra. Phương pháp trích lập nêu 
tại Quyết định 493 đã tiến khá sát với thông lệ quốc tế, cụ thể: (i) Có trích lập dự 
phòng chung và dự phòng riêng; (ii) Có tính giá trị Tài sản bảo đảm và loại trừ khi 
tính toán số tiền phải trích lập; (iii) Cho phép các Ngân hàng thương mạiđược trích 
lập dần trong 3 năm, phù hợp với t ình hình tài chính và kết quả kinh doanh t ại các 
Ngân hàng thương mại. Nhìn chung, quy định của N gân hàng Nhà nước Việt Nam 
về giới hạn tín dụng với một nhóm khách hàng có liên quan tương đối phù hợp với 
yêu cầu của Basel. Tuy nhiên, Quyết định 457/2005/QĐ-NHNN quy định giới hạn 
tín dụng của Tổ chức t ín dụng với một nhóm khách hàng có liên quan là 60%, trong 
khi tỷ lệ này theo Basel chỉ là 25%. N goài ra, t heo quy định trên thì việc trích lập dự 
phòng của các ngân hàng Việt Nam dựa trên tình trạng nợ quá hạn của các khoản nợ 
chứ không dựa trên cơ sở hạch toán kế toán nhằm đánh giá khả năng thu hồi nợ dự 
kiến. Thanh tra ngân hàng cũng chỉ kiểm tra việc tuân thủ của ngân hàng với quy 
định mà chưa kiểm tra mức dự phòng trích lập có phản ánh đúng khả năng thu hồi 
dự kiến hay không. 
Mô hình tổ chức Thanh tra Ngân hàng và hệ thống pháp luật về thanh tra, 
giám sát ngân hàng còn bất cập so với các thông lệ và chuẩn mực quốc tế về giám 
sát ngân hàng, nhất là so với yêu cầu thanh tra, giám sát dựa trên cơ sở rủi ro. Cụ 
thể, theo Thỏa ước Basel, rủi ro t ín dụng được xác định chủ yếu dựa trên hệ thống 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 15 
phân loại nợ nội bộ với hệ thống chỉ tiêu khá phức tạp nhằm đánh giá khả năng thu 
hồi nợ đối với từng khoản vay. Trong khi đó, việc phân loại nợ của các N gân hàng 
thương mạiViệt Nam dựa trên các thông số có tính bề mặt như căn cứ chủ yếu vào 
số ngày gia hạn nợ và s ố ngày chuyển sang nợ quá hạn. Các y ếu tố định tính khác 
phản ánh đúng chất lượng và khả năng t hu nợ của khoản vay như t ình hình t ài 
chính, rủi ro trong kinh doanh của khách hàng, rủi ro phi tài chính đều chưa được 
đưa vào Hệ thống cho điểm tín dụng của các Ngân hàng thương mại. Rủi ro thị 
trường chưa đóng vai trò trọng yếu trong rủi ro hoạt động của các Tổ chức tín dụng, 
chưa có các quy định về rủi ro thị trường và do đó chưa áp dụng nguyên tắc của 
Basel về điều chỉnh tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu đối với rủi ro thị trường. N gân hàng 
nhà nước có thực hiện kiểm tra việc thiết lập các giới hạn cụ thể về rủi ro thị trường 
bao gồm cả rủi ro cho hoạt động kinh doanh ngoại hối và việc xây dựng hệ thống 
thông tin và kiểm soát nội bộ để đảm bảo việc t uân thủ các giới hạn rủi ro thị trường 
của các Tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, mức độ kiểm tra khác nhau phụ thuộc vào 
từng loại hình Tổ chức tín dụng và phụ thuộc vào kỹ năng và kiến thức của các cán 
bộ thanh tra. Các N gân hàng thương mại Việt Nam hầu như vẫn chưa áp dụng các 
công cụ phòng ngừa rủi ro thị trường một cách đầy đủ. Các s ản phẩm Hedging hầu 
như chưa được triển khai, ngoại trừ một số biện pháp như quản lý trạng thái ngoại 
hối, quản lý danh mục đầu tư thông qua việc đa dạng hóa danh mục đầu tư, tránh 
đầu tư tập trungCác Ngân hàng thương mại Việt Nam chưa nhận thức đúng và đủ 
và loại hình rủi ro hoạt động nên cũng chưa có nguồn dự phòng thích đáng và phù 
hợp đối với loại hình rủi ro này. Mặc dù vậy, trong thực tế, các N gân hàng thương 
mại Việt Nam vẫn luôn phải đối mặt với loại rủi ro này với mức độ nguy hiểm ngày 
càng lớn ... 
Một quy định cũng đáng lưu ý là năm 2006, Thủ tướng Chính phủ ban hành 
danh mục về vốn pháp định của các tổ chức tín dụng mà hiểu một cách đơn giản, 
đối với một ngân hàng, đến hết năm 2010 phải có vốn điều lệ t ối thiểu là 3.000 tỷ 
đồng. Điều này cho thấy cơ quan giám sát và các ngân hàng trong hệ thống Ngân 
hàng thương mại Việt Nam đã bắt đầu ý thức thêm về tầm quan trọng của việc điều 
chỉnh hoạt động theo Thỏa ước quốc tế Basel. 
3.1.2.2. Năm 2007 
Bối cảnh đã thay đổi kể từ năm 2007, khi hệ thống ngân hàng Việt Nam gặp 
phải hai vấn đề lớn gồm: (1) rủi ro về mặt thanh khoản và (2) rủi ro từ các hoạt 
động liên quan đến chứng khoán và bất động sản. 
Rủi ro thanh khoản của hệ thống ngân hàng gia tăng do cung tiền được mở 
rộng với tốc độ cao cộng với sự nở rộng quá nhanh của một số ngân hàng, nhất là 
các ngân hàng nhỏ mà phần đông là mới thành lập hay được nân cấp lên từ các ngân 
hàng nông thôn. Điều này đã tạo ra sự mất cân đối trong việc huy động vốn và cho 
vay của các ngân hàng. 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 16 
Những ngân hàng lớn có lợi thế về mặt huy động vốn do mạng lưới và quan 
hệ có sẵn, khi cung tiền được mở rộng họ đã huy động được rất nhiều tiền, nhưng 
khả năng cho vay chỉ ở một mức nào đó nên các ngân hàng này đã dư ra một lượng 
vốn khá lớn. Ngược lại các ngân hàng mới nâng cấp hay mới thành lập cần phải mở 
rộng hoạt động nên cần vốn. Cung - cầu gặp nhau và hoạt động vay mượn trên thị 
trường liên ngân hàng là khá dễ dàng với lãi suất rất phải chăng. 
Kết quả là một số ngân hàng đã đi vay các tổ chức tín dụng khác (vay liên 
ngân hàng) để cho vay lại khách hàng, trong khi về nguyên tắc vay liên ngân hàng 
với lãi suất rất thấp thường chỉ để bù đắp những thiếu hụt tạm thời về mặt thanh 
khoản hay yêu cầu dự trữ của ngân hàng nhà nước và nguồn vốn sử dụng để cấp tín 
dụng nên là vốn huy động trực tiếp. 
Khi lạm phát ở mức báo động, chính sách thắt chặt tiền tệ được đư a ra một 
quá mạnh và có phần đột ngột đã làm lộ ra những vấn đề về quản lý cũng như rủi ro 
thanh khoản của hệ thống ngân hàng Việt Nam. 
Thêm vào đó, việc các Ngân hàng thương mại tham gia quá tích cực vào các 
hoạt động kinh doanh chứng khoán và bất động sản như cho vay để kinh doanh cổ 
phiếu hay mua bán bất động sản cũng như một số nghiệp vụ khác của ngân hàng 
đầu đã tạo ra những tiềm ẩn rủi ro rất lớn cho hệ thống tài chính. 
Một số chính sách có tính chữa cháy như Chỉ thị 03 vào tháng 5/2007 khống 
chế dư nợ cho vay kinh doanh chứng khoán không vượt quá 3% tổng dư nợ cho vay 
đã không những không có tác dụng, mà còn gây ra những tác động tiêu cực khác. 
Hơn thế, khi Việt Nam gặp khó khăn do lạm phát tăng cao chưa từng có kể 
từ những năm đầu thập niên 1990, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu tồi tệ nhất 
kể từ cuộc đại khủng hoảng và suy thoái 1929-1933 ở Mỹ xảy ra m à một trong 
những nguyên nhân chính là việc dỡ bỏ quy tách bạch giữa hoạt động của các Ngân 
hàng thương mại và ngân hàng đầu tư, đã làm cho nhu cầu có một quy định chặt chẽ 
về đảm bảo an toàn trong hoạt động của các tổ chức tài chính trở nên cấp thiết hơn. 
Đề án Cải cách tổ chức và hoạt động Thanh tra Ngân hàng (Quyết định số 
1976/QĐ-NHNN) đã nêu lên 7 nội dung cơ bản trong đó nhấn mạnh việc chuyển 
hướng từ thanh tra tuân thủ sang thanh tra - giám sát dựa trên cơ sở rủi ro và hợp 
nhất kết hợp với thanh tra - giám sát tuân thủ phù hợp với thông lệ quốc t ế và các 
nguyên tắc của Uỷ ban Giám sát ngân hàng Basel nhằm nâng cao năng lực cảnh báo 
sớm rủi ro trong hoạt động ngân hàng”. 
3.1.2.3. Năm 2010 
Tháng 5/2010. N gân hàng Nhà nước (NHNN) đã chính thức ban hành Thông 
tư 13/2010/TT- NHNN có hiệu lực từ 01/10/2010 về Quy định về các tỷ lệ đảm bảo 
an toàn trong hoạt động của tổ chức tín dụng. 
Thông tư 13 đề cập đến các tỷ lệ bảo đảm an toàn chính yếu như sau: 
- Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu; 
- Giới hạn t ín dụng; 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 17 
- Tỷ lệ khả năng chi trả; 
- Giới hạn góp vốn, mua cổ phần; 
- Tỷ lệ cấp tín dụng từ nguồn vốn huy động; 
(a) Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu 
“1. Tổ chức tín dụng, trừ chi nhánh ngân hàng nước ngoài, phải duy trì tỷ lệ 
an toàn vốn tối thiểu 9% giữa vốn tự có so với tổng t ài sản “ Có” rủi ro của tổ chức 
tín dụng (tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ)” 
2. Tổ chức tín dụng phải thực hiện Báo cáo tài chính hợp nhất theo quy định 
của pháp luật, ngoài việc duy trì tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ quy định tại Khoản 1 
Điều này, phải đồng thời duy trì tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu 9% trên cơ sở hợp nhất 
vốn, tài sản của tổ chức tín dụng và công ty trực thuộc (tỷ lệ an t oàn vốn hợp nhất)” 
Tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ được xác định như sau : 
Tỷ lệ an toàn vốn riêng lẻ = Vốn tự có/Tổng tài sản “Có” rủi ro 
Trong đó: 
- Vốn tự có là tổng vốn cấp 1 và vốn cấp 2 trừ đi các khoản phải trừ. 
 Vốn từ có Cấp 1 bao gồm các khoản để tính vốn cấp 1 trừ đi các 
khoản phải trừ 
 Vốn từ có Cấp 2 bao gồm các khoản để t ính vốn cấp 2 
 Các khoản phải trừ khi tính vốn tự có 
- Tổng t ài sản “ Có” rủi ro 
Tỷ lệ an toàn vốn hợp nhất được xác định như sau: 
Tỷ lệ an toàn vốn hợp nhất = Vốn tự có hợp nhất/Tổng tài sản “Có” rủi 
ro hợp nhất 
Trong đó: 
- Vốn tự có hợp nhất được xác định bằng tổng vốn cấp 1 và vốn cấp 2 trừ đi 
các khoản phải trừ. 
 Vốn từ có Cấp 1 bao gồm các khoản để tính vốn cấp 1 (bao gồm 
chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong quá trình hợp nhất Báo cáo t ài 
chính) trừ đi các khoản phải trừ 
 Vốn từ có Cấp 2 bao gồm các khoản để t ính vốn cấp 2 
- Tổng Tài sản “Có” rủi ro hợp nhất 
(b) Giới hạn tín dụng 
- Tổ chức tín dụng căn cứ quy chế nội bộ về quản lý chất lượng tín dụng để 
xây dựng, ban hành quy định về các tiêu chí xác đ ịnh một khách hàng và nhóm 
khách hàng có liên quan, chính sách tín dụng đối với khách hàng và các giới hạn tín 
dụng áp dụng đối với một khách hàng và nhóm khách hàng có liên quan, trong đó 
tối thiểu phải có các nội dung sau đây: 
 Tiêu chí cụ thể xác định một khách hàng, nhóm khách hàng có liên quan. 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 18 
 Giới hạn tín dụng đối với một khách hàng, nhóm khách hàng có liên quan. 
 Kế hoạch đa dạng hóa hoạt động tín dụng, phương pháp theo dõi và quản lý 
đối với các khoản cấp tín dụng ở mức từ 5% vốn tự có của tổ chức tín dụng 
trở lên. Từng khoản cho vay hoặc bảo lãnh, cho thuê tài chính và tổng các 
khoản cho vay hoặc tổng các khoản bảo lãnh, tổng các khoản cho thuê tài 
chính vượt quá 10% vốn tự có của tổ chức t ín dụng phải được Hội đồng quản 
trị hoặc Chủ tịch Hội đồng quản trị hoặc người được Hội đồng quản trị, Chủ 
tịch Hội đồng quản trị ủy quyền thông qua theo phân cấp, ủy quyền quy định 
tại chính sách tín dụng nội bộ của tổ chức tín dụng đối với khách hàng. 
- Quy định nội bộ về các tiêu chí xác định một khách hàng và nhóm khách 
hàng có liên quan, các giới hạn tín dụng áp dụng đối với một khách hàng và nhóm 
khách hàng có liên quan phải được sửa đổi, bổ sung phù hợp với nội dung sửa đổi, 
bổ sung các quy định nội bộ về quản lý chất lượng tín dụng, chính sách tín dụng đối 
với khách hàng khi hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ được sửa đổi, bổ sung hàng 
năm. 
 (c) Giới hạn cho vay, bảo lãnh, chiết khấu giấy tờ có giá 
Dư nợ cho vay của tổ chức tín dụng bao gồm dư nợ cho vay theo hợp đồng 
tín dụng; số dư nợ tổ chức tín dụng ủy thác cho tổ chức tín dụng khác cho vay; số 
dư các khoản tổ chức tín dụng đã trả thay do thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh đối với 
khách hàng. 
 Tổng dư nợ cho vay của tổ chức tín dụng đối với một khách hàng 
không được vượt quá 15% vốn tự có của tổ chức tín dụng. 
 Tổng dư nợ cho vay và số dư bảo lãnh của tổ chức tín dụng đối với 
một khách hàng không được vượt quá 25% vốn tự có của tổ chức tín dụng, 
trong đó tổng dư nợ cho vay đối với một khách hàng không được vượt quá tỷ 
lệ quy định (15% vốn tự có). 
 Tổng dư nợ cho vay của tổ chức tín dụng đối với một nhóm khách 
hàng có liên quan không được vượt quá 50% vốn tự có của tổ chức tín dụng, 
trong đó tổng dư nợ cho vay đối với một khách hàng không được vượt quá tỷ 
lệ quy định (15% vốn tự có). 
 Tổng dư nợ cho vay và số dư bảo lãnh của tổ chức tín dụng đối với 
một nhóm khách hàng có liên quan không được vượt quá 60% vốn tự có của 
tổ chức tín dụng, trong đó tổng dư nợ cho vay và số dư bảo lãnh đối với một 
khách hàng không được vượt quá tỷ lệ quy định (25% vốn tự có). 
 (d) Giới hạn cho thuê tài chính 
 Tổng dư nợ cho thuê tài chính đối với một khách hàng không được 
vượt quá 30% vốn tự có của công ty cho thuê t ài chính. 
 Tổng dư nợ cho thuê t ài chính đối với một nhóm khách hàng có liên 
quan không được vượt quá 50% vốn tự có của công ty cho thuê tài chính, 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S. Trương Quang Thông 
Nhóm 6 19 
trong đó mức cho thuê tài chính đối với một khách hàng không được vư ợt 
quá tỷ lệ quy định (30% vốn tự có). 
 (e) Tỷ lệ về khả năng chi trả 
Cuối mỗi ngày, tổ chức tín dụng phải xác đ ịnh và có các biện pháp để đảm 
bảo các tỷ lệ về khả năng chi trả cho ngày hôm sau như sau: 
 Tỷ lệ tối thiểu bằng 15% giữa tổng tài sản “Có” thanh t oán ngay và 
tổng N ợ phải trả. 
- Tổng t ài sản “ Có” thanh toán ngay 
- Tổng Nợ phải trả được xác định bằng số dư trên khoản mục Tổng nợ phải 
trả 
 Tỷ lệ tối thiểu bằng 1 giữa tổng t ài sản “Có” đến hạn thanh toán trong 
7 ngày tiếp theo kể từ ngày hôm sau và tổng tài sản “Nợ” đến hạn thanh toán 
trong 7 ngày tiếp theo kể từ ngày hôm sau đối với đồng Việt Nam, đồng 
Euro, đồng Bảng Anh và đồng đô la M ỹ (bao gồm đồng đô la M ỹ và các 
ngoại tệ khác còn lại được quy đổi sang đô la Mỹ theo tỷ giá liên ngân hàng 
cuối mỗi ngày). 
 (f) Giới hạn góp vốn, mua cổ phần 
Mức góp vốn, mua cổ phần của tổ chức tín dụng trong một doanh nghiệp, 
quỹ đầu tư, dự án đầu tư, tổ chức tín dụng khác không được vượt quá 11% vốn điều 
lệ của doanh nghiệp, quỹ đầu tư, dự án đầu tư, tổ chức tín dụng khác đó, trừ trường 
hợp góp vốn, mua cổ phần thành lập công ty trực thuộc theo quy định của pháp luật. 
Tổng mức góp vốn, mua cổ phần của tổ chức tín dụng và các công ty con, 
công ty liên doanh, công ty liên kết của tổ chức tín dụng trong cùng một doanh 
nghiệp, quỹ đầu tư, dự án đầu tư, tổ chức tín dụng khác không được vượt quá 11% 
vốn điều lệ của doanh nghiệp, quỹ đầu tư, dự án đầu tư, tổ chức t ín dụng khác đó. 
 (g) Tỷ lệ cấp tín dụng so với nguồn vốn huy động 
Tổ chức tín dụng chỉ được sử dụng nguồn vốn huy động để cấp tín dụng với 
điều kiện trước và sau khi cấp tín dụng đều đảm bảo tỷ lệ về khả năng chi trả và các 
tỷ lệ bảo đảm an toàn khác quy định tại Thông tư này và không được vượt quá tỷ lệ 
dưới đây: 
 Đối với ngân hàng: 80% 
 Đối với tổ chức tín dụng phi ngân hàng: 85% 
 Tiền gửi của cá nhân dưới các hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền 
gửi có kỳ hạn; 
 Tiền gửi có kỳ hạn của tổ chức (trừ Kho bạc Nhà nước), bao gồm cả 
tiền gửi có kỳ hạn của tổ chức tín dụng khác và chi nhánh ngân hàng nước 
ngoài; 
Thỏa ước Basel GV: PGS.T S.