Tiểu luận Vận dụng đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954) vào phát huy sức mạnh toàn dân, toàn diện trong bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện nay

Vận dụng đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954) vào phát huy sức mạnh toàn dân, toàn diện trong bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện nay.
Kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954) một trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc ta
1. Chủ trương xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng
1.1 Hòan cảnh Việt Nam sau cmt8
Thuận lợi:
- Với thắng lợi của cách mạng Tháng Tám, nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà ra đời, Đảng ta đã trở thành Đảng lãnh đạo chính quyền trong cả nước.
- Nhân dân ta có truyền thống yêu nước, truyền thống đấu tranh kiên cường bất khuất chống ngoại xâm. Truyền thống đó càng được phát huy khi nhân dân ta đã thực sự trở thành người làm chủ đất nước, thực sự được hưởng thành quả do cách mạng đem lại, nên có quyết tâm cao độ trong việc xây dựng và bảo vệ chế độ mới.
- Sau chiến tranh thế giới thứ II, chủ nghĩa xã hội đã trở thành một hệ thống thế giới, phong trào giải phóng dân tộc phát triển trở thành một dòng thác cách mạng; phong trào dân chủ và hồ bình cũng đang vươn lên mạnh mẽ. Về cơ bản và lâu dài thì tình hình ấy có lợi cho cách mạng Việt Nam.
Khó khăn:
- Chính quyền Nhà nước vừa ra đời còn non trẻ chưa được củng cố vững chắc. Lực lượng vũ trang cách mạng đang trong thời kỳ hình thành, các công cụ bạo lực khác chưa được xây dựng.
- Nền kinh tế nước ta bị kiệt quệ sau nhiều năm chiến tranh. Tài chính, kho bạc chỉ còn 1,2 triệu đoàng Đông Dương (một nửa rách nát), ngân hàng Đông Dương vẫn đang nằm trong tay tư bản Pháp. Bên cạnh đó, bọn Tưởng Giới Thạch mang tiền quan kim và quốc tệ sang tiêu ở Việt Nam gây rối loạn thị trường.
- Văn hoá: 95% dân số mù chữ, các tệ nạn xã hội mà chế độ cũ để lại còn nặng nề.
Chính trị:
+ Ở miền Bắc Gần 20 vạn quân Tưởng lũ lượt vào miền Bắc. Sau lưng chúng là bọn Việt Quốc, Việt Cách với âm mưu thủ tiêu chính quyền cách mạng, đưa bọn tay sai lập chính quyền bù nhìn và thực hiện chính sách cứơp bóc nhân dân Việt Nam.
+ Ở Miền Nam Trên một vạn quân Anh cũng mượn tiếng là vào tước vũ khí của Nhật, nhưng kỳ thực là chúng mở đường cho thực dân Pháp cướp lại nước ta. Ngày 23/9/1945 dưới sự yểm trở của 2 sư đoàn thiết giáp Anh, Pháp đã nổ súng tấn công Sài Gòn, chính thức xâm lược nước ta lần thứ 2.
Trên đất nước ta lúc này còn có khoảng 6 vạn quân Nhật đang chờ lệnh giải giáp nhưng một số quân Nhật đã thực hiện lệnh của quân Anh, cầm súng với quân Anh, dọn đường cho quân Pháp mở rộng vùng chiếm đóng ở miền Nam. Chưa bao giờ, cùng một lúc cách mạng Việt Nam phải đối phó với nhiều kẻ thù như thời điểm này.
Chúng có thể mâu thuẫn với nhau về lợi ích kinh tế nhưng đều thống nhất với nhau trong âm mưu chống cộng sản, thủ tiêu chính quyền cách mạng, xoá bỏ thành quả mà cuộc CMT8 vừa giành được.
1.2 Chủ trương của Đảng
- Tình hình khó khăn trên đặt ra trước mắt Đảng và nhân dân ta những nhiệm vụ nặng nề và cấp bách. Chúng ta vừa phải xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng ở các cấp, vừa phải khơi phục kinh tế, giải quyết nạn đói, nạn thất học, vừa phải đấu tranh với các thế lực thù địch để bảo vệ chính quyền cách mạng và khẳng đòi vị thế của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà.
- Ngày 25/11/1945 Ban chấp hành trung ương Đảng ra chỉ thị "Kháng chiến kiến quốc" vạch ra con đường đi lên cho cách mạng Việt Nam trong giai đoạn mới.
+ Về chỉ đạo chiến lược: Đảng xác đòi mục tiêu của cách mạng Việt Nam lúc này vẫn là dân tộc giải phóng, khẩu hiệu lúc này là "Dân tộc trên hết, Tổ quốc trên hết", nhưng không phải là giành độc lập mà là giữ vững độc lập.
+ Về xác đòi kẻ thù: Phân tích âm mưu của các đế quốc đối với Đông Dương, Ban chấp hành trung ương nêu rõ: Kẻ thù chính của ta lúc này là thực dân Pháp xâm lược, phải tập trung ngọn lửa đấu tranh vào chúng. Vì vậy phải lập mặt trận dân tộc thống nhất chống thực dân Pháp xâm lược; mở rộng mặt trận Việt Minh nhằm thu hút mọi tầng lớp nhân dân, thống nhất mặt trận Việt - Minh - Lào chống Pháp xâm lược; kiên quyết giành độc lập tự do - hạnh phúc dân tộc vv.......
+ Về phương hướng nhiệm vụ: Đảng nêu lên bốn nhiệm vụ chủ yếu và cấp bách cần
khẩn trương thực hiện là:
• Củng cố chính quyền cách mạng.
• Chống thực dân Pháp xâm lược.
• Bài trừ nội phản.
• Cải thiện đời sống nhân dân.
+ Những biện pháp cụ thể để thực hiện những nhiệm vụ trên: Xúc tiến bầu cử Quốc hội, thành lập chính phủ chính thức, lập hiến pháp, củng cố chính quyền nhân dân; động viên lực lượng toàn dân, kiên trì kháng chiến, tổ chức và lãnh đạo cuộc kháng chiến lâu dài; kiên trì nguyên tắc thêm bạn bớt thù, thực hiện khẩu hiệu "Hoa - Việt thân thiện" đối với quân đội Tưởng Giới Thạch và "Độc lập về chính trị, nhân nhượng về kinh tế" đối với Pháp.
Tóm lại: Những chủ trương trên đây của Ban chấp hành trung ương Đảng được nêu trong bản chỉ thị "Kháng chiến kiến quốc" ra ngày 25/11/1945 đã giải quyết kịp thời những vấn đề quan trọng về chỉ đạo chiến lược và sách lược cách mạng trong tình thế mới vơ cùng phức tạp và khó khăn của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà vừa mới khai sinh. Kháng chiến và kiến quốc là tư tưởng chiến lược của Đảng, của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhằm phát huy sức mạnh đoàn kết dân tộc, quyết tâm đẩy mạnh kháng chiến chống thực dân Pháp, bảo vệ và xây dựng chế độ mới.
1.3 Kết quả, ý nghĩa, nguyên nhân thắng lợi
1.3.1 Kết quả:
+ Về chính trị - xã hội: Đã xây dựng được nền móng cho một chế độ dân chủ nhân dân với đầy đủ các yếu tố cấu thành cần thiết. Quốc hội, Hội đoàng nhân dân các cấp được thành lập thông qua phổ thông bầu cử. Hiến pháp dân chủ nhân dân được quốc hội thông qua và ban hành. Bộ máy chính quyền từ Trung ương đến làng, xã và các cơ quan tư pháp, tồ án, các công cụ chun chính như vệ quốc đoàn, Công an nhân dân được thiết lập và tăng cường. Các đoàn thể nhân dân như mặt trận Việt Minh, Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam, Tổng Công đoàn Việt Nam, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam được xây dựng và mở rộng. Đảng dân chủ Việt Nam, Đảng xã hội Việt Nam được thành lập.
+ Về kinh tế, văn hoá: Đã phát động phong trào tăng gia sản xuất, cứu đói, xố bỏ các thứ thuế vơ lý của chế độ cũ, ra sắc lệnh giảm tô 25%, xây dựng ngân quỹ quốc gia.
Các lĩnh vực sản xuất được hồi phục. Cuối năm 1945, nạn đói cơ bản được đẩy lùi, năm 1946 đời sống nhân dân được ổn đòi và có cải thiện. Tháng 11/1946, giấy bạc "Cụ Hồ" được phát hành. Đã mở lại các trường lớp và tổ chức khai giảng năm học mới. Cuộc vận động toàn dân xây dựng nền văn hoá mới đã bước đầu xoá bỏ được nhiều tệ nạn xã hội và tập tục lạc hậu. Phong trào diệt dốt, bình dân học vụ được thực hiện sơi nổi. Cuối năm 1946 cả nước đã có thêm 2,5 triệu người biết đọc, biết viết.
+ Về bảo vệ chính quyền cách mạng: Ngay từ khi thực dân Pháp nổ súng đánh chiếm Sài Gòn và mở rộng phạm vi chiếm đóng ra các tỉnh Nam bộ, Đảng đã kịp thời lãnh đạo nhân dân Nam Bộ đứng lên kháng chiến và phát động phong trào Nam tiến chi viện Nam bộ, ngăn không cho quân Pháp đánh ra Trung Bộ. ở miền Bắc, bằng chủ trương lợi dụng mâu thuẫn trong nội bộ kẻ thù, Đảng và Chính phủ ta đã thực hiện sách lược nhân nhượng với quân đội Tưởng và tay sai của chúng để giữ vững chính quyền, tập trung lực lượng chống Pháp ở miền Nam. Khi Pháp - Tưởng ký Hiệp ước Trùng Khánh (28-2-1946), thoả thuận mua bán quyền lợi với nhau, cho Pháp kéo quân ra miền Bắc, Đảng lại mau lẹ chỉ đạo chọn giải pháp hồ hoàn, dàn xếp với Pháp để buộc quân Tưởng phải rút về nước. Hiệp đòi Sơ bộ 6-3-1946, cuộc đàm phán ở Đà Lạt, ở Phôngtennơbờlô (Phongtênnbleau, Pháp). Tạm ước 14-9-1946 đã tạo điều kiện cho quân dân ta có thêm thời gian để chuẩn bị cho cuộc chiến đấu mới.
1.3.2 Ý nghĩa của những thành quả đấu tranh nói trên là đã bảo vệ được nền độc lập của đất nước, giữ vững chính quyền cách mạng; xây dựng được những nền móng đầu tiên và cơ bản cho một chế độ mới, chế độ Việt Nam Dân chủ cộng hoà; chuẩn bị được những điều kiện cần thiết, trực tiếp cho cuộc kháng chiến toàn quốc sau đó.
1.3.3 Nguyên nhân thắng lợi: Có được những thắng lợi quan trọng đó là do Đảng đã đánh giá đúng tình hình nước ta sau Cách mạng Tháng Tám, kịp thời đề ra chủ trương kháng chiến, kiến quốc đúng đắn; xây dựng và phát huy được sức mạnh của khóai đại đoàn kết toàn dân tộc; lợi dụng được mâu thuẫn trong hàng ngũ kẻ địch....
2. Bối cảnh lịch sử đề ra đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954
• Tháng 11/1946, quân Pháp mở cuộc tấn công chiếm đóng cả thành phóa Hải Phòng và thị xã Lạng Sơn, đổ bộ lên Đà Nẵng và gây nhiều cuộc khiêu khích, tàn sát đoàng bào ta ở phóa Yên Ninh - Hàng Bún (Hà Nội). Đoàng thời Pháp gửi tối hậu thư cho chính phủ ta, đòi phải tước hết vũ khí của tự vệ Hà Nội, đòi kiểm sốt an ninh trật tự ở Thủ đô.
• Trước tình hình đó, từ ngày 13 đến ngày 22/12/1946 Ban thường vụ trung ương Đảng ta đã họp tại Vạn Phúc, Hà Đông dưới sự chủ trì của Chủ tịch Hồ Chí Minh để hoạch đòi chủ trương đối phó. Hội nghị đã cử phái viên đi gặp phía Pháp để đàm phán, song không có kết quả. Hội nghị cho rằng khả năng hồ hoàn không còn. Hồ hoàn nữa sẽ dẫn đến hoạ mất nước, nhân dân sẽ trở lại cuộc đời nơ lệ. Do đó, hội nghị đã quyết đòn hạ quyết tâm phát động cuộc kháng chiến trong cả nước và chủ động tiến công trước khi thực dân Pháp thực hiện màn kịch đảo chính quân sự ở Hà Nội. Mệnh lệnh kháng chiến được phát đi. Vào lúc 20h ngày 19/12/1946, tất cả các chiến trường trong cả nước đã đoàng loạt nổ súng. Rạng sáng ngày 20/12/1946, lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chí Minh được phát đi trên Đài tiếng nói Việt Nam.
• Thuận lợi của nhân dân ta bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược là: cuộc chiến tranh của ta là cuộc chiến tranh chính nghĩa bảo vệ nền độc lập tự do của dân tộc, ta đã có sự chuẩn bị cần thiết về mọi mặt, nên về lâu dài, ta sẽ có khả năng đánh thắng quân xâm lược.
• Khó khăn của ta là: Tương quan lực lượng quân sự yếu hơn địch. Ta bị bao vây bốn phía, chưa được nước nào công nhận, giúp đỡ. Còn quân Pháp lại có vũ khí tối tân, đã chiếm đóng được hai nước Lào, Campuchia và một số nơi ở Nam Bộ Việt Nam, có quân đội đứng chân trong các thành thị lớn ở Miền Bắc.
3. Quá trình hình thành đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954
• Ngay sau cách mạng tháng Tám, trong chỉ thị "Kháng chiến kiến quốc" Đảng ta đã khẳng đòi kẻ thù chính của dân tộc ta là thực dân Pháp xâm lược. Trong quá trình chỉ đạo cuộc kháng chiến ở Nam Bộ, trung ương Đảng và Hồ Chí Minh đã chỉ đạo kết hợp đấu tranh chính trị, quân sự với ngoại giao để làm thất bại âm mưu của Pháp đòi tách Nam Bộ ra khỏi Việt Nam.
• Ngày 19/10/1946 thường vụ trung ương Đảng mở Hội nghị Quân sự toàn quốc lần thứ nhất, do Tổng Bí thư Trường Chinh chủ trì. Xuất phát từ nhận đòi "không sớm thì muộn, Pháp sẽ đánh mình và mình cũng nhất đòi phải đánh Pháp". Hội nghị đã đề ra những chủ trương, biện pháp cụ thể cả về tư tưởng và tổ chức để quân dân cả nước sẵn sàng bước vào cuộc chiến đấu mới. Trong chỉ thị Công việc khẩn cấp bây giờ ra ngày 5/11/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu lên những việc có tầm chiến lược, toàn cục khi bước vào cuộc kháng chiến và khẳng đòi lòng tin vào thắng lợi cuối cùng.
• Đường lối toàn quốc kháng chiến của Đảng được thể hiện qua 3 văn kiện chính là: Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chí Minh (20/12/1946), Chỉ thị "Toàn dân kháng chiến" của trung ương Đảng (22/12/1946) và tác phẩm "Kháng chiến nhất đòi thắng lợi" của đoàng chí Trường Chinh (9/1947).
4. Nội dung đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp 1946-1954
4.1 Mục đích, tính chất, chính sách, phương châm kháng chiến
- Mục đích kháng chiến: là để tiếp tục sự nghiệp cách mạng tháng Tám, đánh thực dân Pháp xâm lược, hoàn thành giải phóng dân tộc, giành độc lập và thống nhất thật sự cho Tổ quốc.
- Tính chất kháng chiến: Cuộc kháng chiến của ta là chiến tranh nhân dân, chiến tranh chính nghĩa. Vì vậy, cuộc kháng chiến của ta có tính chất dân tộc giải phóng và dân chủ mới.
- Chính sách kháng chiến: "Liên hiệp với dân tộc Pháp, chống phản động thực dân Pháp. Đoàn kết với Miên - Lào và các dân tộc u chuộng tự do, hồ bình. Đoàn kết chặt chẽ toàn dân, thực hiện toàn dân kháng chiến ...phải tự cấp, tự túc về mọi mặt".
4.2 Nhiệm vụ kháng chiến:
• Đánh đuổi thực dân Pháp xâm lược để giành độc lập và thống nhất thật sự cho dân tộc.
• Trong quá trình kháng chiến không thể không thực hiện những cải cách dân chủ, tiến hành từng bước chính sách ruộng đất của Đảng nhằm bồi dưỡng sức dân, củng cố khóai liên minh công nông, phân hóa cơ lập kẻ thù.
• Không chỉ đấu tranh cho ta mà còn bảo vệ hồ bình thế giới.
• Phương châm tiến hành kháng chiến: tiến hành cuộc chiến tranh nhân dân, thực hiện kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức mạnh là chính.
• Kháng chiến toàn dân, kc toàn diện, kc lâu dài, kc dựa vào sức mình là chính
• Kháng chiến toàn dân: Là toàn dân đánh giặc, lấy lực lượng vũ trang, có ba thứ quân làm nòng cốt "Bất kỳ đàn ông, đàn bà không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc, bất kỳ người già, người trẻ. Hễ là người Việt Nam đứng lên đánh thực dân Pháp", thực hiện mỗi người dân là một chiến sỹ, mỗi làng xóm là một pháo đài.
• Kháng chiến toàn diện: Đánh địch về mọi mặt chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, ngoại giao. Trong đó:
- Kháng chiến về chính trị: Thực hiện đoàn kết toàn dân, tăng cường xây dựng Đảng, chính quyền, các đoàn thể nhân dân; đoàn kết với Miên, Lào và các dân tộc yêu chuộng tự do, hoà bình.
- Kháng chiến vê quân sự: Thực hiện vũ trang toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, tiêu diệt địch, giải phóng nhân dân và đất đai, thực hiện du kích chiến tiến lên vận động chiến, đánh chính quy, là "triệt để dùng du kích, vận động chiến. Bảo toàn thực lực, kháng chiến lâu dài.... vừa đánh vừa võ trang thêm, vừa đánh vừa đào tạo thêm cán bộ".
- Kháng chiến về kinh tế: Phá hoại kinh tế địch như đường giao thông, cầu, cống, xây dựng kinh tế tự cung tự cấp, tập trung phát triển nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp và công nghiệp quốc phòng theo ngun tắc: “Vừa kháng chiến vừa xây dựng đất nước”.
- Kháng chiến về văn hoá: Xoá bỏ văn hoá thực dân, phong kiến, xây dựng nền văn hoá dân chủ mới theo ba nguyên tắc: dân tộc, khoa học, đại chúng.
- Kháng chiến về ngoại giao: Thực hiện thêm bạn bớt thù, biểu dương thực lực. "Liên hiệp với dân tộc Pháp, chống phản động thực dân pháp", sẵn sàng đàm phán nếu Pháp công nhận Việt Nam độc lập.
- Kháng chiến lâu dài: Là để chống âm mưu đánh nhanh, thắng nhanh của Pháp, để có thời gian để củng cố, xây dựng lực lượng, nhằm chuyển hoá tương quan lực lượng từ chỗ ta yếu hơn địch đến chỗ ta mạnh hơn địch, đánh thắng địch.
- Kháng chiến dựa sức mình là chính, trước hết phải độc lập về đường lối chính trị, chủ động xây dựng và phát triển thực lực của cuộc kháng chiến, đoàng thời coi trọng viện trợ quốc tế.
5. Kết quả, ý nghĩa lịch sử, nguyên nhân thắng lợi
Đường lối kháng chiến của Đảng với những nội dung cơ bản như trên là đúng đắn và sáng tạo, vừa kế thừa được kinh nghiệm của tổ tiên, đúng với các nguyên lý về chiến tranh cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin, vừa phù hợp với hoàn cảnh đất nước lúc bấy giờ. Đường lối kháng chiến của Đảng được công bố sớm đã có tác dụng đưa cuộc kháng chiến từng bước đi tới thắng lợi vẻ vang.
Kết quả
- Về chính trị: Đảng ra hoạt động công khai đã có điều kiện kiện toàn tổ chức, tăng cường sự lãnh đạo đối với cuộc kháng chiến. Bộ máy chính quyền năm cấp được củng cố. Mặt trận Liên hiệp quốc dân Việt Nam (Liên Việt) được thành lập. Khóai đại đoàn kết toàn dân phát triển lên một bước mới. Chính sách ruộng đất được triển khai, từng bước thực hiện khẩu hiệu người cày có ruộng.
- Về quân sự: Đến cuối năm 1952, lực lượng chủ lực đã có sáu đại đoàn bộ binh, một đại đoàn công binh - pháo binh. Thắng lợi các chiến dịch Trung Du. Đường 18, Hà Nam Ninh, Hồ Bình, Tây Bắc, Thượng Lào...đã tiêu diệt được nhiều sinh lực địch, giải phóng nhiều vùng đất đai và dân cư, mở rộng vùng giải phóng của Việt Nam và cho cách mạng Lào.... Chiến thắng Điện Biên Phủ ngày 7/5/1954 được ghi vào lịch sử dân tộc ta như một Bạch Đằng một Chi Lăng hay một Đống Đa trong thế kỷ XX và đi vào lịch sử thế giới như một chiến công hiển hách, báo hiệu sự thắng lợi của nhân dân các dân tộc bị áp bức, sự sụp đổ của chủ nghĩa thực dân.
- Về ngoại giao: Với phương châm kết hợp đấu tranh chính trị, quân sự và ngoại giao, khi biết tin Pháp có ý đòi đàm phán, thương lượng với ta, ngày 27-12-1953, Ban Bí thư ra Thông tư nêu rõ: "lập trường của nhân dân Việt Nam là kiên quyết kháng chiến đến thắng lợi cuối cùng. Song nhân dân và Chính phủ ta cũng tán thành thương lượng nhằm mục đích giải quyết hồ bình vấn đề Việt Nam". Ngày 8-5-1954, Hội nghị quốc tế về chấm dứt chiến tranh Đông Dương chính thức khai mạc ở Giơnevơ (Thuỵ Sĩ).
Ngày 20-7-1954, các văn bản của Hiệp nghị Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hồ bình ở Đông Dương được ký kết, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của quân dân ta kết thúc thắng lợi.
5.2 Ý nghĩa lịch sử
- Đối với nước ta, việc đề ra và thực hiện thắng lợi đường lối kháng chiến, xây dựng chế độ dân chủ nhân dân đã làm thất bại cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp được đế quốc Mỹ giúp sức ở mức độ cao, buộc chúng phải công nhận độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của các nước Đông Dương; đã làm thất bại âm mưu mở rộng và kéo dài chiến tranh của đế quốc Mỹ, kết thúc chiến tranh lập lại hồ bình ở Đông Dương; giải phóng hoàn toàn miền Bắc, tạo điều kiện để miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội làm căn cứ địa, hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh ở miền Nam; tăng thêm niềm tự hào dân tộc cho nhân dân ta và nâng cao uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
- Đối với quốc tế, thắng lợi đó đã cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới, mở rộng địa bàn, tăng thêm lực lượng cho chủ nghĩa xã hội và cách mạng thế giới; cùng với nhân dân Lào và Campuchia đập tan ách thống trị của chủ nghĩa thực dân cũ trên thế giới, trước hết là hệ thống thuộc địa của thực phân Pháp.
- Đánh giá về ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Hồ Chí Minh nói: "Lần đầu tiên trong lịch sử, một nước thuộc địa nhỏ yếu đã đánh thắng một nước thực dân hùng mạnh. Đó là một thắng lợi vẻ vang của nhân dân Việt Nam, đoàng thời cũng là một thắng lợi của các lực lượng hồ bình, dân chủ và xã hội chủ nghĩa trên thế giới".
5.3 Nguyên nhân thắng lợi
Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ là kết quả tổng hợp của nhiều nguyên nhân, trong đó nổi bật là:
- Có sự lãnh đạo vững vàng của Đảng với đường lối kháng chiến đúng đắn đã huy động được sức mạnh toàn dân đánh giặc; có sự đoàn kết chiến đấu của toàn dân tập hợp trong mặt trận dân tộc thống nhất rộng rãi - Mặt trận Liên Việt, được xây dựng trên nền tảng khóai liên minh công nông và trí thức vững chắc.
- Có lực lượng vũ trang gồm ba thứ quân do Đảng ta trực tiếp lãnh đạo ngày càng vững mạnh, chiến đấu dũng cảm, mưu lược, tài trí, là lực lượng quyết đòi tiêu diệt địch trên chiến trường, đè bẹp ý chí xâm lược của địch, giải phóng đất đai của Tổ quốc.
- Có chính quyền dân chủ nhân dân, của dân, do dân và vì dân được giữ vững, củng cố và lớn mạnh, làm công cụ sắc bén tổ chức toàn dân kháng chiến và xây dựng chế độ mới.
- Có sự liên minh đoàn kết chiến đấu keo sơn giữa ba dân tộc Việt Nam, Lào, Campuchia cùng chống một kẻ thù chung; đoàng thời có sự ủng hộ, giúp đỡ to lớn của Trung Quốc, Liên Xô, các nước xã hội chủ nghĩa, các dân tộc yêu chuộng hồ bình trên thế giới, kể cả nhân dân tiến bộ Pháp.
II. Phát huy sức mạnh toàn dân, toàn diện trong bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hiện nay
1. Bài học kinh nghiệm từ đường lối kháng chiến
Trong bối cảnh chiến tranh thế giới vừa kết thúc, thực dân Pháp đưa quân trở lại để thực hiện mục tiêu tiếp tục đô hộ nhân dân ta một lần nữa, Đảng ta đã chủ trương phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân quyết tâm chiến đấu bảo vệ độc lập dân tộc. Ngày 19-12-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra “Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến”, trong đó nhấn mạnh: “Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không phân chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước”1. Tiếp đó, ngày 22-12-1946, Trung ương Đảng ra Chỉ thị “Toàn dân kháng chiến”. Đáp lại lời kêu gọi của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã mang tất cả “tinh thần và lực lượng”, nhất tề đứng lên chiến đấu đánh đuổi thực dân Pháp xâm lược. Với đường lối “vừa kháng chiến, vừa kiến quốc” đúng đắn, sáng tạo, Đảng ta đã phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của dân tộc, thực hiện đánh địch trên tất cả các mặt trận: chính trị, quân sự, kinh tế, ngoại giao... trong đó, lấy đấu tranh quân sự là chủ yếu. Về mặt chính trị, Đảng ta tập trung xây dựng khóai đại đoàn kết toàn dân; chú trọng củng cố và phát huy khóai liên minh công - nông - trí thức, mở rộng mặt trận đoàn kết dân tộc. Đặc biệt là, xây dựng, kiện toàn Nhà nước dân chủ cộng hồ với hệ thống chính quyền các cấp từ Trung ương đến cơ sở; kiên quyết trấn áp bọn phản cách mạng, bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ. Để xây dựng tiềm lực kinh tế cho cuộc kháng chiến, Đảng ta đưa ra nhiều chính sách khuyến khích phát triển sản xuất, như: giảm tơ, giảm tức, chia ruộng đất cho nông dân, xây dựng nền kinh tế tự chủ, bảo đảm nhu cầu của kháng chiến,... Về văn hóa, chúng ta vừa chống lại văn hóa nô dịch, vừa xây dựng nền văn hoá mới trên cơ sở 3 nguyên tắc: dân tộc, khoa học và đại chúng; mở “Bình dân học vụ”, chống "giặc dốt". Về ngoại giao, Đảng ta chủ trương mở rộng quan hệ quốc tế, vạch trần âm mưu, hành động của bọn thực dân xâm lược, tranh thủ sự ủng hộ của các nước XHCN và nhân dân tiến bộ trên thế giới... Trên mặt trận quân sự, với chủ trương: “Hai mươi triệu đồng bào Việt Nam quyết đánh tan mấy vạn thực dân phản động”1 chúng ta đã thực hiện đánh địch bằng tác chiến của các đơn vị chủ lực kết hợp với chiến tranh du kích rộng khắp trên các chiến trường từ Nam Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên đến Bắc Bộ; đặc biệt là Chiến dịch Điện Biên Phủ của quân và dân ta đã kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến 9 năm trường kỳ gian khổ của dân tộc.
Trải qua quá trình lãnh đạo, tổ chức cuộc kháng chiến kiến quốc, Đảng ta đã tích luỹ được nhiều kinh nghiệm quan trọng.
- Thứ nhất, đề ra đường lối đúng đắn và quán triệt sâu rộng đường lối đó cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân thực hiện, đó là đường lối chiến tranh nhân dân, kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài dựa vào sức mình là chính.
- Thứ hai, kết hợp chặt chẽ, đúng đắn nhiệm vụ chống đế quốc với nhiệm vụ chống phong kiến và xây dựng chế độ dân chủ nhân dân, gây mầm mống cho chủ nghĩa xã hội, trong đó nhiệm vụ tập trung hàng đầu là chống đế quốc, giải phóng dân tộc, bảo vệ chính quyền cách mạng.
- Thứ ba, thực hiện phương châm vừa kháng chiến vừa xây dựng chế độ mới, xây dựng hậu phương ngày càng vững mạnh để có tiềm lực mọi mặt đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của cuộc kháng chiến.
- Thứ tư, quán triệt tư tưởng chiến lược kháng chiến gian khổ và lâu dài, đoàng thời tích cực, chủ động đề ra và thực hiện phương thức tiến hành chiến tranh và nghệ thuật quân sự sáng tạo, kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh ngoại giao, đưa kháng chiến đến thắng lợi.
- Thứ năm, tăng cường công tác xây dựng Đảng, nâng cao sức chiến đấu và hiệu lực lãnh đạo của Đảng trong chiến tranh.
2. Phát huy sức mạnh toàn dân
Tình hình thế giới, khu vực tuy hịa bình, hợp tác, phát triển vẫn là xu thế lớn, nhưng sẽ tiếp tục có những diễn biến phức tạp, khó lường; tranh chấp chủ quyền quốc gia, biển đảo, tài nguyên, xung đột sắc tộc, tôn giáo, hoạt động can thiệp, lật đổ, khủng bố, chiến tranh cục bộ, chiến tranh mạng..., tiếp tục diễn ra gay gắt ở nhiều khu vực.
Các nước lớn có sự điều chỉnh chiến lược, vừa hợp tác, thỏa hiệp, vừa cạnh tranh, đấu tranh, kiềm chế lẫn nhau, tác động mạnh đến cục diện thế giới. Đối với nước ta, các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động chống phá bằng chiến lược “Diễn biến hịa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” ngày càng quyết liệt, tinh vi, xảo quyệt... Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của quân và dân ta có sự phát triển, yêu cầu cao hơn, đan xen cả thời cơ, thuận lợi và thách thức, khó khăn.
Tình hình đó, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phải tiếp tục vận dụng những bài học kinh nghiệm quý trong Toàn quốc kháng chiến vào sự nghiệp xây dựng nền quốc phòng toàn dân, bảo vệ Tổ quốc; trong đó, tập trung thực hiện tốt những nhiệm vụ chủ yếu sau:
2.1 Phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, sự ủng hộ, giúp đỡ của cộng đoàng quốc tế, xây dựng nền quốc phòng toàn dân (QPTD) vững mạnh, toàn diện, độc lập, tự chủ, tự lực tự cường, ngày càng hiện đại.
Đoàn kết là truyền thống quý báu và nguoàn sức mạnh vô địch của dân tộc ta. Thực tiễn lịch sử dân tộc và thắng lợi của hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược đã chứng minh: Một dân tộc dù nhỏ, song nếu biết đoàn kết, phát huy sức mạnh của toàn dân thì có thể đánh bại mọi kẻ thù xâm lược, dù chúng có tiềm lực kinh tế, quân sự mạnh hơn. Nhận thức rõ vai trị to lớn của toàn dân đối với sự nghiệp cách mạng, Ðảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng xây dựng và phát huy cao độ sức mạnh khóai đại đoàn kết toàn dân tộc. Đó cũng là tiền đề cho việc hình thành đường lối: “Kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, dựa vào sức mình là chính” của Đảng ta trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Phát huy tinh thần đó, chúng ta phải thấu suốt: “Đại đoàn kết toàn dân tộc là đường lối chiến lược của cách mạng Việt Nam, là động lực và nguoàn lực to lớn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tăng cường khóai đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng lãnh đạo”(5). Trên cơ sở đó, cụ thể hóa trong thực tiễn đời sống xã hội bằng những hành động, việc làm thiết thực, tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện đường lối của Đảng, chấp hành pháp luật của Nhà nước; đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động, xây dựng nền QPTD vững mạnh, đáp ứng yêu cầu bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa (XHCN).
2.2 Tăng cường các tiềm lực, nhằm bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, giữ vững mơi trường hịa bình, ổn đòi để xây dựng và phát triển đất nước.
Thực tiễn đấu tranh giải phóng dân tộc đã cho thấy, tầm quan trọng của nhân tố chính trị, tinh thần và đây cũng là ưu thế tuyệt đối của ta so với địch. Trong những ngày toàn quốc kháng chiến và suốt cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khơi dậy, phát huy cao độ nhân tố chính trị, tinh thần, nhờ đó tạo nên nguoàn sức mạnh to lớn của toàn dân tộc, càng đánh càng mạnh, càng thắng lớn, tiến tới giành thắng lợi hoàn toàn.
Để thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, chúng ta cần tập trung xây dựng và phát huy mọi tiềm lực của đất nước; đó là các tiềm lực: chính trị – tinh thần, quân sự, kinh tế, văn hóa, khoa học – công nghệ (KH-CN),...
2.2.1 Để xây dựng tiềm lực chính trị – tinh thần, trước hết cần tập trung xây dựng hệ thống chính trị các cấp trong sạch, vững mạnh, đủ năng lực, bản lĩnh, trí tuệ để triển khai thực hiện đúng đắn, sáng tạo mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Trong đó, vấn đề then chóat là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong hệ thống chính trị các cấp; đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội (KT-XH) và thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Trong công tác giáo dục quốc phòng – an ninh (QP-AN), cần tập trung quán triệt, tuyên truyền quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; đoàng thời, nâng cao nhận thức cho nhân dân về âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược "Diễn biến hồ bình" của các thế lực thù địch.
Thông qua đó, bồi đắp tinh thần u nước, lòng tự hào dân tộc, củng cố lòng tin của các tầng lớp nhân dân đối với Đảng và chế độ XHCN, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc, tạo sự đoàng thuận của toàn dân đối với sự nghiệp cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng. 
2.2.2. Để xây dựng và phát huy tiềm lực kinh tế trong sự nghiệp BVTQ, trước hết, từng địa phương phải tập trung phát triển kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân; đoàng thời, thực hiện tốt yêu cầu kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với tăng cường QP-AN; thực hiện mỗi bước phát triển kinh tế là một bước tăng cường tiềm lực QP-AN. Sự kết hợp đó phải được thực hiện ngay trong quy hoạch, kế hoạch phát triển KT-XH, việc phân bố dân cư và xây dựng kết cấu hạ tầng trên các địa bàn, nhất là ở các địa bànchiến lược trọng điểm về QP- 
hướng XHCN với sự phát triển của nhiều thành phần kinh tế đang đặt ra những vấn đề mới, nhất là trong huy động nhân lực và vật lực. Vì vậy, chúng ta cần coi trọng việc tiếp tục nghiên cứu, xây dựng các chế tài quy phạm pháp luật, các chính sách, phương thức, các biện pháp phù hợp để quản lý, huy động các nguoàn lực này cho công tác quốc phòng, quân sự khi cần thiết.
2.2.3. Sức mạnh của nền QPTD là sức mạnh tổng hợp của đất nước. Tuy nhiên, sức mạnh đó tập trung trước hết ở tiềm lực quân sự, mà sức mạnh chiến đấu của lực lượng vũ trang (LLVT) có ý nghĩa quan trọng, quyết đòi. Vì vậy, trong kháng chiến chống thực dân Pháp, cùng với xây dựng lực lượng và phát triển chiến tranh du kích, tạo thành thế trận rộng khắp, Đảng ta luôn coi trọng xây dựng các đại đoàn chủ lực cơ động có sức chiến đấu cao để tiến hành các chiến dịch, các trận đánh quyết đòi. Ngày nay, nhiệm vụ BVTQ, nhất là bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, đặt ra những yêu cầu ngày càng cao, đòi hỏi chúng ta phải xây dựng Quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, có trình độ và khả năng chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu cao. Cùng với đó, các địa phương, đơn vị còn phải tập trung thực hiện tốt chủ trương của Đảng và Nhà nước về xây dựng lực lượng dự bị động viên “hùng hậu”; xây dựng lực lượng dân quân tự vệ "vững mạnh, rộng khắp", có chất lượng ngày càng cao.
2.2.4. Cùng với đó, cần coi trọng xây dựng tiềm lực văn hóa, KH-CN, Trong đó, tập trung xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống xã hội, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc. Cần coi trọng giáo dục các thế hệ con người Việt Nam biết trân trọng các giá trị văn hóa truyền thống, giàu tính nhân văn “lấy đại nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”...; đoàng thời, nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo, xây dựng nguoàn nhân lực chất lượng cao, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và BVTQ. Mặt khác, cần tập trung xây dựng tiềm lực KH-CN theo hướng tự chủ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển KTXH; đoàng thời, đẩy mạnh phát triển khoa học kỹ thuật – công nghệ quân sự theo hướng phục vụ kịp thời và có hiệu quả những yêu cầu về bảo đảm vũ khí, trang bị kỹ thuật cho LLVT. Đặc biệt là, phải đẩy mạnh phát triển nền công nghiệp quốc phòng, để có thể sản xuất, chế tạo nhiều loại vũ khí, trang bị hiện đại, trực tiếp góp phần xây dựng Quân đội: chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu tác chiến đánh bại kẻ thù có vũ khí công nghệ cao.
2.3 Tập trung xây dựng nền QPTD vững mạnh cả về thế trận và lực lượng; gắn xây dựng thế trận QPTD với thế trận an ninh nhân dân vững chắc ở từng khu vực và trên địa bàn cả nước.
Sức mạnh của nền QPTD phụ thuộc vào nhiều yếu tố; trong đó, yếu tố quan trọng nhất, cốt lõi nhất là thế trận và lực lượng. Vì thế, phải quán triệt, thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội XII của Đảng: “Tăng cường tiềm lực quốc phòng và an ninh, xây dựng thế trận QPTD, thế trận an ninh nhân dân vững chắc”; coi trọng “xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền QPTD và nền an ninh nhân dân”. 
Trước hết, cần tập trung xây dựng hệ thống chính trị các cấp trong sạch vững mạnh; củng cố lòng tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chế độ, khơi dậy, quy tụ và phát huy nhân tố chính trị, tinh thần của mọi tầng lớp nhân dân; xây dựng khóai đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo sự đoàng thuận của nhân dân đối với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng nền QPTD.
Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng khu vực phòng thủ (KVPT) vững chắc Trọng tâm là xây dựng thế trận quân sự, xây dựng các công trình quốc phòng, KVPT then chóat, căn cứ chiến đấu, căn cứ hậu phương, căn cứ hậu cần, kỹ thuật và sở chỉ huy các cấp. Xây dựng KVPT tỉnh (thành phóa) phải bảo đảm vững mạnh về quốc phòng, an ninh, chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, đối ngoại; đoàng thời tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý thống nhất của Nhà nước và sự phóai hợp, tham mưu tổ chức thực hiện của các lực lượng, ban, ngành đoàn thể từ Trung ương đến địa phương.
2.4 Đẩy mạnh xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu cao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc.
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay, chúng ta cần tiếp tục kế thừa bài học quý về xây dựng lực lượng vũ trang ba thứ quân (bộ đội chủ lực, bộ đội địa hương và dân quân, tự vệ. Trước hết, cần tập trung xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, trong đó một số lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, nhằm bảo đảm cho Quân đội có chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu ngày càng cao. Chú trọng xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; bảo đảm cho Quân đội nhân dân thật sự là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước, nhân dân.
Trong đó, cần tích cực đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp huấn luyện chiến đấu theo hướng: “Cơ bản, thiết thực, vững chắc”; coi trọng huấn luyện đoàng bộ và chuyên sâu, sát với thực tế chiến đấu, yêu cầu, nhiệm vụ, đối tượng tác chiến và địa bàn hoạt động. Phải chú trọng nâng cao khả năng khai thác, sử dụng thuần thục các loại vũ khí, trang bị hiện có, nhất là các loại vũ khí, trang bị, phương tiện mới, hiện đại; tổ chức tốt các diễn tập tác chiến hiệp đoàng quân, binh chủng và diễn tập hiệp đoàng với các lực lượng trong KVPT ở các quy mô khác nhau; huấn luyện và diễn tập các lực lượng đặc nhiệm, tác chiến biển, đảo, cứu hộ cứu nạn, phòng chống và khắc phục hậu quả thiên tai,... nhằm nâng cao năng lực tổ chức, chỉ huy, điều hành của đội ngũ cán bộ các cấp, tạo bước chuyển biến mới, vững chắc trong công tác huấn luyện, diễn tập, sẵn sàng chiến đấu.
Phải thực hiện tốt công tác quản lý bộ đội, quản lý vũ khí, trang bị kỹ thuật; kết hợp chặt chẽ xây dựng chính quy với rèn luyện kỷ luật, tạo chuyển biến tích cực về chấp hành kỷ luật Quân đội và pháp luật Nhà nước. Phấn đấu giảm tỷ lệ vụ việc kỷ luật thông thường, hạn chế đến mức thấp nhất các vụ việc nghiêm trọng, nhất là mất an toàn trong huấn luyện, diễn tập, lao động sản xuất và khi tham gia giao thông.
Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hậu cần, kỹ thuật; đẩy mạnh xây dựng và phát triển công nghiệp quốc phòng; trọng tâm là triển khai quy hoạch và các chương trình, dự án trọng điểm, nhằm bảo đảm vũ khí, trang bị cho Quân đội.
Cùng với đó, phải tạo sự chuyển biến toàn diện, vững chắc các mặt công tác khác, như: đối ngoại quốc phòng, nghiên cứu khoa học quân sự, kế hoạch - đầu tư, tài chính, pháp chế, tư pháp, thanh tra...; bảo đảm cho Quân đội hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ trong tình hình mới.