Tiểu luận Xử lý tình huống về cân đối thu, chi ngân sách nhà nước tại Thành phố Hà Nội

TRƯỜNG ĐÀO TẠO CÁN BỘ LÊ HỒNG PHONG
LỚP BỒI DƯỠNG NGẠCH CHUYÊN VIÊN K2A-2015
🙟 🕮 🙝
 TIỂU LUẬN KẾ TOÁN
TÊN ĐỀ TÀI
XỬ LÝ TÌNH HUỐNG VỀ CÂN ĐỐI THU,CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC THÀNH PHỐ HÀ NỘI
Người thực hiện
:
Lê Doãn Hải Trường
Chức vụ
:
Chuyên viên
Đơn vị công tác
:
Phòng Quản lý Ngân sách
- Sở Tài chính Hà Nội
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU	1
NỘI DUNG	3
MÔ TẢ TÌNH HUỐNG	3
Hoàn cảnh ra đời	3
Diễn biến tình huống	5
MỤC TIÊU XỬ LÝ TÌNH HUỐNG	5
Mục tiêu chung	5
Mục tiêu cụ thể của tình huống	5
PHÂN TÍCH VÀ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG	6
Phân tích nguyên nhân và hậu quả	6
Cơ sở lý luận và pháp lý	6
Phân tích tình huống	7
Nguyên nhân	9
Hậu quả	11
Xây dựng và lựa chọn phương án giải quyết	11
Xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện	15
KIẾN NGHỊ	18
KẾT LUẬN	21
TÀI LIỆU THAM KHẢO	22
LỜI NÓI ĐẦU
Trong thời kỳ đổi mới nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hoạt động tài chính rất rộng, thể hiện trên nhều lĩnh vực và liên quan đến nhiều đối tượng, ở nhiều góc độ; trong đó cân đối thu, chi ngân sách nhà nước luôn là một trong những mối quan tâm hàng đầu của Đảng, Nhà nước và các cấp chính quyền.
Cân đối ngân sách nhà nước về hình thức là cân đối giữa thu và chi ngân sách nhà nước. Cân đối ngân sách nhằm mục đích đảm bảo tài chính cho các cấp chính quyền trung ương và địa phương đủ nguồn lực tài chính để thực hiện các nhiệm vụ theo quy định.
Cân đối ngân sách nhà nước phản ánh nguồn lực tài chính mà Nhà nước có thể chi phối trực tiếp. Cân đối ngân sách nhà nước phải thực hiện ngay khi lập dự toán ngân sách nhà nước và trong quá trình chấp hành ngân sách. Về nguyên tắc, các khoản chi chỉ được phép thực hiện khi đã có đủ nguồn thu bù đắp. Nhưng trên thực tế, tình trạng mất cân đối vẫn diễn ra ở một số nơi,
Thông thường nguồn thu còn rất hạn chế, nhu cầu chi là lại rất lớn cả về chi cho đầu tư phát triển và thường xuyên, một số nhiệm vụ chi cần thiết, cấp bách cần được giải quyết. Vấn đề đặt ra trong công tác quản lý tài chính là phải xây dựng được ngân sách cân bằng, tích cực, các khoản chi phải được tính toán sát với những khoản thu; cân đối cả về cơ cấu và quan hệ số lượng giữa thu và chi.
Vận dụng những kiến thức đã tiếp thu trong quá trình học tập tại Lớp bồi dưỡng ngạch chuyên viên K2A-2015, tôi chọn tình huống "Xử lý tình huống về cân đối thu chi ngân sách nhà nước thành phố Hà Nội" để thực hiện tiểu luận tốt nghiệp cuối khóa vì tình huống này phù hợp với chức năng, nhiệm vụ cơ quan tôi đang làm là Sở Tài chính nói chung và đặc biệt là nhiệm vụ chính của phòng Quản lý ngân sách nói riêng.
Qua phân tích tình huống cụ thể, mục tiêu của đề tài là nêu lên được phần nào nguyên nhân, hậu quả và phương hướng giải quyết tình trạng mất cân đối
trong thu chi ngân sách nhà nước.
Bố cục của tiểu luận bao gồm ba phần: lời nói đầu, nội dung và kết luận trong đó phần nội dung gồm giới thiệu mô tả tình huống, mục tiêu xử lý tình huống, phân tích nguyên nhân và hậu quả, đề xuất các phương án giải quyết tình huống, lập kế hoạch tổ chức thực hiện phương án đã lựa chọn và kiến nghị.
Kính mong sự trao đổi, góp ý của thầy, cô giáo để tôi có thể rút kinh nghiệm và vận dụng vào thực tiễn công tác của mình, nhằm làm tốt chức năng tham mưu cho lãnh đạo cơ quan về công tác quản lý ngân sách nhà nước.
MÔ TẢ TÌNH HUỐNG
Hoàn cảnh ra đời
Ngày 09/12/2011, HĐND thành phố Hà Nội đã quyết nghị tại Nghị quyết số 08/2011/NQ-HĐND về dự toán ngân sách và phân bổ dự toán ngân sách thành phố Hà Nội năm 2012; căn cứ Nghị quyết số 08/2011/NQ-HĐND của HĐND Thành phố, UBND Thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 136/QĐ- UBND ngày 12/12/2011về việc giao chỉ tiêu kế hoạch kinh tế - xã hội và dự toán thu, chi Ngân sách Nhà nước năm 2012 trên địa bàn Thành phố, trong đó có giao dự toán thu, chi ngân sách năm 2012 là:
Tổng thu Ngân sách Nhà nước (NSNN) trên địa bàn Thành phố là 146.264.750 triệu đồng
Thu ngân sách Thành phố được hưởng sau điều tiết là 51.883.360 triệu đồng.
Tổng chi ngân sách Thành phố: 51.883.360 triệu đồng.
Thực hiện hiệm vụ được giao; ngay từ đầu năm 2012, bám sát chỉ đạo của Trung ương; Đảng bộ, các cấp chính quyền, các doanh nghiệp và nhân dân Thành phố đã nỗ lực với quyết tâm cao thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội, triển khai có hiệu quả dự toán ngân sách năm 2012.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, kết quả phát triển và tăng trưởng kinh tế - xã hội Thành phố đã đạt được giai đoạn 2006-2010 và năm 2011; Năm 2012 kinh tế thế giới một số khu vực có dấu hiệu phục hồi tăng trưởng song còn diễn biến khó lường, giá lương thực, thực phẩm biến động phức tạp; tình hình kinh tế trong nước vẫn gặp nhiều khó khăn, thị trường thu hẹp, sức mua giảm mạnh, thị trường bất động sản tiếp tục trầm lắng; số doanh nghiệp bị giải thể, ngừng hoạt động tăng cao, nhiều lao động mất việc làm. Ngoài ra đầu năm 2012 rét đậm, rét hại kéo dài ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ đã tác động bất lợi đến sản xuất nông nghiệp và đời sống nông dân; đã ảnh hưởng lớn tới việc triển khai các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nói chung và của Thành phố nói
riêng.
Đến hết tháng 9/2012 hoạt động thu, chi ngân sách Thành phố vẫn còn gặp nhiều khó khăn; tốc độ tăng tổng sản phẩm trên địa bàn 9 tháng đầu năm đạt 7,9%, là mức tăng khá, tuy nhiên vẫn thấp hơn kế hoạch cả năm và mức tăng cùng kỳ của các năm trước (kế hoạch năm là là 10-10,5%, mức cùng kỳ năm 2010, 2011 tương ứng là 10,6% và 9,4%); chỉ số giá tiêu dùng (CPI) sau khi giảm liên tiếp 2 tháng 6 và 7, sang tháng 8 đã tăng 0,57%, tháng 9 tăng 2,47% so với tháng trước; tình trạng sản xuất – kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm gặp nhiều khó khăn, nhiều doanh nghiệp giải thể, phá sản; đã gây nhiều bất lợi cho công tác thu ngân sách.
Đánh giá tổng quát hoạt động thu, chi Ngân sách nhà nước 9 tháng đầu năm 2012 và dự kiến cả năm của Thành phố như sau:
Về thu NSNN:
Tổng thu NSNN trên địa bàn tính đến tháng 9 năm 2012 là 92.275.159 triệu đồng, đạt 63,1% dự toán; với tốc độ thu như vậy, cả năm ước thu chỉ khoảng 131.375.000 triệu đồng, đạt 89,8% dự toán.
Với kết quả thu NSNN trên địa bàn như trên, thu cân đối ngân sách Thành phố hưởng sau điều tiết tính đến hết tháng 9 là 31.471.480 triệu đồng (bằng 60,7% dự toán); ước cả năm đạt 46.064.040 triệu đồng (bằng 88,8% dự toán), giảm 5.819.320 triệu đồng so với dự toán HĐND Thành phố giao.
Về thực hiện dự toán chi NSNN:
Chi ngân sách 9 tháng là 31.392.216 triệu đồng, đạt 58,7%; khả năng thực hiện nhiệm vụ chi cả năm ước 51.883.360 triệu đồng, đạt 100% dự toán HĐND Thành phố giao.
Như vậy theo dự kiến thu, chi ngân sách như trên thì thu ngân sách Thành phố Hà Nội năm 2012 không đảm bảo được nhiệm vụ chi trong năm, nguồn thiếu hụt 5.819.320 triệu đồng.
Diễn biến tình huống
Trước tình hình dự báo thu, chi ngân sách Thành phố năm 2012 như vậy, Thường trực HĐND Thành phố có Văn bản số 383/HĐND-KTNS ngày 28/9/2012 gửi UBND Thành phố và Sở Tài chính, yêu cầu báo cáo về tình hình thực hiện thu ngân sách Thành phố 9 tháng đầu năm, ước cả năm 2012 và đề xuất các biện pháp quản lý điều hành ngân sách quý IV năm 2012
Thực hiện chỉ đạo của HĐND và UBND Thành phố; trước tình hình thực tế thu ngân sách Thành phố 9 tháng	đạt 60,7% dự toán, ước cả năm đạt
triệu đồng (bằng 89,8% dự toán), giảm 5.819.320 triệu đồng so với dự toán HĐND Thành phố giao; trong khi đó nhiệm vụ chi vẫn phải đảm bảo theo kế hoạch theo dự toán được giao. Nhằm làm rõ hơn vấn đề, chúng ta đánh giá, phân tích nguyên nhân và hậu quả để có được định hướng chung trong việc đưa ra giải pháp xử lý cho thích hợp.
MỤC TIÊU XỬ LÝ TÌNH HUỐNG
Mục tiêu chung
Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Đảm bảo kỷ cương pháp luật, phù hợp với nguyên tắc cơ bản mà Luật Ngân sách nhà nước quy định.
Bảo vệ lợi ích của nhà nước, lợi ích chính đáng của công dân.
Giải quyết hài hòa giữa các lợi ích trước mắt và lâu dài, các lợi ích kinh tế
xã hội và tính pháp lý.
Đảm bảo cân đối ngân sách bền vững và tích cực.
Đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Mục tiêu cụ thể của tình huống
Đảm bảo cân đối thu, chi ngân sách Thành phố, khai thác hết nguồn thu trên địa bàn; quản lý nguồn chi có hiệu quả, đảm bảo thực hiện chi đúng, chi đủ, chi đúng định mức, đúng chế độ quy định; thực hiện "thu đến đâu, chi đến đó,
tích cực tăng thu, tiết kiệm chi theo chế độ quy định" bảo vệ lợi ích chính đáng của cơ quan, tổ chức, chính trị xã hội cũng như quyền và nghĩa vụ của công dân, tránh tư tưởng ỷ lại vào NSNN cấp trên, góp phần đưa quản lý thu, chi NSNN sớm đi vào ổn định. Đảm bảo thực hiện các chủ trương, chính sách hiện hành về quản lý tài chính – ngân sách.
PHÂN TÍCH VÀ GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
Phân tích nguyên nhân và hậu quả
Cơ sở lý luận và pháp lý
Luật Ngân sách Nhà nước 01/2002/QH11 ngày 16 tháng 12 năm 2002
Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 06 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nước.
Nghị định số 73/2003/NĐ - CP ngày 23 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ ban hành Quy chế xem xét, quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa phương, phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương.
Thông tư số 59/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 của Bộ tài chính về việc Hướng dẫn thực hiện Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 06 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nước.
Quyết định số 55/2010/QĐ-UBND ngày 15/12/2010 của UBND Thành phố về việc ban hành quy định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách và định mức phân bổ dự toán chi ngân sách thuộc Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011- 2015.
Quyết định số 11/2011/QĐ-UBND ngày 02/3/2011 về việc ban hành quy định phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015.
Quyết định số 08/2012/QĐ-UBND ngày 08/5/2012 về việc ban hành quy chế quản lý điều hành ngân sách các cấp chính quyền thuộc thành phố Hà
Nội.

Phân tích tình huống
Sau khi tìm hiểu tình hình thực tế và những thông tin, văn bản, tài liệu có
liên quan, tôi thấy:
Về dự toán giao đầu năm của UBND Thành phố:
Dự toán thu NSNN trên địa bàn được xây dựng trên cơ sở đánh giá đầy đủ kết quả thực hiện năm 2011 và dựa trên cơ sở các phân tích, dự báo tăng trưởng kinh tế, chuyển đổi cơ cấu kinh tế làm gia tăng năng lực sản xuất năm 2012 đối với từng khu vực kinh tế, từng ngành, từng lĩnh vực thu, các cơ sở kinh tế trọng điểm của địa phương và đã tổng hợp toàn bộ các nguồn thu phát sinh trên địa bàn; dự toán thu NSNN đã dựa trên yêu cầu phấn đấu và khả năng thực hiện năm 2012, đồng thời đã dự kiến tính đúng, tính đủ theo chính sách, chế độ các khoản thu NSNN của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân phát sinh trong năm.
Dự toán chi NSNN năm 2012 được xây dựng trên cơ sở đảm bảo kinh phí thực hiện các Chủ trương, Nghị quyết của Trung ương và Thành phố về phát triển kinh tế xã hội; theo phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách và định mức phân bổ dự toán chi ngân sách giai đoạn 2011-2015, đồng thời đảm bảo nguồn thực hiện các chính sách chế độ hiện hành.
Về tình hình thực hiện thu, chi ngân sách:
Ngay từ những tháng đầu năm UBND Thành phố đã triển khai và chỉ đạo các ngành, các cấp ở địa phương tập trung thực hiện có hiệu quả các chủ trương, giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, tăng cường quản lý thu ngân sách đảm bảo nguồn lực thực hiện tiết kiệm, có hiệu quả các nhiệm vụ đã được giao; tuy nhiên, do tình hình kinh tế năm 2012 sản xuất kinh doanh gặp khó khăn, thị trường trầm lắng, và triển khai việc miễn giảm thuế theo Nghị quyết số 13/NQ- CP, nên khả năng thực hiện thu năm 2012 của Thành phố khó có thể đạt 100% so với dự toán.
Mặt khác, công tác quản lý thu ngân sách còn một số tồn tại chủ yếu sau:
việc xử lý nợ đọng thuế còn nhiều bất cập, chưa có giải pháp tích cực trong phối hợp quản lý giữa cơ quan thuế và các cấp chính quyền nhất là nợ thu tiền đấu giá quyền sử dụng đất, các khoản thu trong xử lý sắp xếp tài sản công là nhà đất; tình trạng buôn lậu, trốn thuế trong khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh chưa được kiểm soát chặt chẽ; việc chống thất thu, trốn thuế, nợ đọng thuế còn yếu, công tác nuôi dưỡng nguồn thu ổn định chưa được triển khai hiệu quả, dẫn đến hụt thu so với dự toán được giao. Đây cũng là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng mất cân đối trong việc thực hiện nhiệm vụ thu, chi.
Trong thực hiện dự toán chi NSNN, Thành phố đã có những biện pháp tiết kiệm chi, cắt giảm những khoản chi chưa thật cần thiết như chi hội nghị, tiếp khách trong nước và quốc tế, đi công tác nước ngoài,... nhưng trên thực tế việc làm trên vẫn chưa đem lại nhiều hiệu quả.
Về khía cạnh quản lý điều hành:
Nếu Thành phố và chính quyền địa phương các cấp, các ngành không có những giải pháp tích cực và tối ưu nhất thì sẽ có nguy cơ hụt thu (thu không đạt kế hoạch giao) sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến dự toán thu, chi Ngân sách Thành phố, gây mất cân đối thu, chi ngân sách Thành phố và sẽ có ảnh hưởng trực tiếp tới phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Phân cấp quản lý kinh tế và phân cấp quản lý ngân sách nhằm tạo thế chủ động và khuyến khích tính năng động của chính quyền địa phương các cấp, trong quá trình lập, chấp hành điều hành quản lý thu chi ngân sách, UBND các cấp cùng các ngành phải chủ động thực hiện các giải pháp quản lý điều hành NSNN theo quy định của pháp luật nhằm tạo nguồn thu, kiểm soát chặt chẽ các khoản chi đảm bảo chi đúng, chi đủ, chi có hiệu quả, xử lý tốt các khoản nợ đọng thuế, các khoản chi không đúng mục đích, không đúng chế độ quy định.
Trước tình hình dự báo mất cân đối trong việc thực hiện thu, chi ngân sách như vậy; đòi hỏi các cấp chính quyền, các ban ngành có liên quan tích cực phối hợp, bàn bạc, để tìm ra giải pháp tốt nhằm bù đắp những thiếu hụt trên, đảm bảo
thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu kinh tế - xã hội HĐND Thành phố giao. Việc trông chờ, ỷ lại vào khả năng bổ sung từ ngân sách Trung ương là không đúng với chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước trong công tác quản lý và điều hành NSNN.
Nguyên nhân
Nguyên nhân khách quan
Năm 2012 điều kiện kinh tế thế giới có nhiều khó khăn; giá lương thực, thực phẩm, giá dầu thô tăng cao; ảnh hưởng của thảm họa thiên nhiên động đất, sóng thần, lũ lụt; khủng hoảng nợ công, lạm phát cao tại hầu hết các quốc gia; tăng trưởng kinh tế thế giới chậm lại,... tác động tiêu cực vào nền kinh tế trong nước và thủ đô Hà Nội.
Kinh tế tăng trưởng 9 tháng đạt 7,9%, thấp hơn chỉ tiêu kế hoạch và tốc độ tăng trưởng kinh tế của các năm 2010, 2011. Hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, sức mua của thị trường giảm, hàng tồn kho lớn; nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các doanh nghiệp hoạt động trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo; sản lượng tiêu thụ của một số ngành hàng giảm mạnh;... dẫn đến một bộ phận doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp có năng lực tài chính yếu và sản phẩm kém khả năng cạnh tranh, kinh doanh bị thua lỗ, phải hoạt động cầm chừng hoặc giải thể, phá sản...
Một số mặt hàng có đóng góp số thu lớn cho ngân sách như hàng điện tử, ô tô, xe máy,... có sức tiêu thụ chậm do sức mua của thị trường suy giảm.
Thị trường bất động sản trầm lắng kéo dài, việc triển khai đấu giá đất gặp nhiều khó khăn, thu ngân sách từ tiền sử dụng đất giảm mạnh. Số thu tiền sử dụng đất 9 tháng đầu năm chủ yếu là số thu phát sinh của năm 2011 đến hạn nộp.
Ngoài ra, thu từ hoạt động xuất nhập khẩu giảm so với cùng kỳ có nguyên nhân giảm thuế suất theo lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Nguyên nhân chủ quan
Trong quá trình quản lý, điều hành dự toán thu ngân sách, các cấp chính quyền địa phương (quận, huyện, xã, phường) chưa tập trung chỉ đạo các cơ quan có liên quan chủ động phối hợp, triển khai, đánh giá và dự báo tình hình thu, chi ngân sách nhà nước trên địa bàn. Từ đó tìm ra giải pháp tối ưu nhất để quản lý thu, khai thác tốt mọi nguồn thu trên địa bàn, chống thất thu, trốn thuế, nợ đọng thuế, xử lý nghiêm túc, đúng quy định đối với tình trạng trốn thuế. Đây là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiện tượng hụt thu thuế trong năm 2012. Ngoài ra, còn có một số nguyên nhân sau:
Chính quyền địa phương, các ngành chưa phối hợp rà soát lại nhiệm vụ chi, chưa tập trung xác định tốt mục tiêu và đối tượng ưu tiên cho từng khoản chi trọng điểm, cần thiết mà vẫn còn áp dụng hình thức rải đều, bình quân theo dự toán bởi chưa thực sự tiết kiệm trong chi NSNN, nhất là trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản.
Mục đích của việc phân cấp quản lý NSNN là tạo thế chủ động và khuyến khích tính năng động, sáng tạo của từng địa phương. Nhưng trong quá trình thực hiện ở một số quận, huyện vẫn còn tồn tại tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào cấp trên và cũng là thiếu trách nhiệm trong điều hành và thực hiện dự toán thu chi NSNN.
Doanh nghiệp ỷ lại vào chính sách gia hạn của Chính phủ, đã hết thời gian được gia hạn nhưng vẫn không thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách; lãi suất ngân hàng cao hơn tỷ lệ tiền phạt chậm nộp nên nhiều doanh nghiệp chấp nhận phạt chậm nộp, chây ì, cố tình không nộp ngân sách.
Công tác cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa thu ngân sách triển khai chưa được tích cực, gây mất thời gian và chi phí cho đối tượng nộp thuế; năng lực chuyên môn trong quản lý thu chi NSNN một bộ phận cán bộ còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu công việc.
Công tác tuyên truyền, giải thích để các tổ chức, doanh nghiệp, người dân nâng cao ý thức, trách nhiệm và nghĩa vụ đối với nhà nước chưa được chú
trọng, còn mang nặng tính hình thức, thiếu tính thuyết phục; dẫn đến nhiều đối tượng nộp thuế chưa thực hiện nghĩa vụ đúng theo luật định.
Hậu quả
Trước mắt là ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội địa phương và không đảm bảo được an sinh xã hội trên địa bàn; đồng thời sẽ ảnh hưởng đến đời sống nhân dân trên địa bàn và cả nước.
Quản lý điều hành thu – chi NSNN không đảm bảo an toàn, mất cân đối trong thu – chi NSNN làm ảnh hưởng xấu đến năng lực, uy tín của chính quyền địa phương, làm ảnh hưởng xấu đến các hoạt động quản lý, phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn, làm mất lòng tin của nhân dân vào các cấp chính quyền.
Xây dựng và lựa chọn phương án giải quyết
Phương án 1: Thực hiện giảm chi ngân sách tương ứng với số giảm thu 5.819.320 triệu đồng.
Ưu điểm:
Ưu điểm lớn nhất của phương án này là cân đối thu, chi ngân sách Thành phố, đồng thời vẫn đảm bảo đúng theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước;.
Nhược điểm:
Phương án này không tạo được thế chủ động trong cân đối và không khai thác triệt để các nguồn thu Ngân sách phát sinh trên địa bàn; không phát huy được hiệu quả và tinh thần trách nhiệm trong quá trình quản lý, điều hành dự toán thu, chi ngân sách các cấp chính quyền, ảnh hưởng rất xấu dến tình hình phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương; nguy cơ tái tiếp diễn trong các năm ngân sách tiếp theo.
Ngoài ra, phương án này không đảm bảo được nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội cũng như các cơ chế chính sách, ảnh hưởng đến đời sống nhân dân và gây mất niềm tin của nhân dân.
Phương án 2: Thành phố chủ động giải quyết vấn đề mất cân đối thu chi của mình bằng việc tổ chức lại, chủ động thực hiện đầy đủ chức năng quản lý nhà nước về tài chính, NSNN; thực hiện ngay các biện pháp, giải pháp tăng nguồn thu, tăng cường công tác kiểm tra.
Thường xuyên kiểm tra, kiểm soát trong quá trình thực hiện luật thuế, tập trung khai thác nguồn thu. Thực hiện các biện pháp quản lý thu nhằm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời các khoản phải nộp vào NSNN chống thất thu, nợ đọng thuế. Xử lý nghiêm các trường hợp trốn thuế, nợ đọng thuế.
Tổ chức tuyên truyền thuyết phục để tổ chức, nhân dân nhận thức đầy đủ về bản chất kinh tế của thuế cũng như quyền hạn của Nhà nước; quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, công dân trong vấn đề thuế.
Tổ chức thực hiện dứt điểm công tác quyết toán thuế và kiểm tra quyết toán năm 2011, xử lý các khoản tồn đọng năm trước chuyển sang theo quyết toán thuế thực hiện tốt các luật thuế nhất là thuế GTGT – thuế TNDN... đôn đốc các đối tượng nộp thuế nộp các khoản phải nộp vào NSNN.
Ưu điểm:
Đây là phương án tích cực, nếu thực hiện đúng và thường xuyên thì hiệu quả sẽ rất tốt.
Dần dần tạo sự cân đối trong thu chi NSNN, tạo sự chủ động cho ngân sách Thành phố.
Phát huy có hiệu quả việc phân cấp quản lý thu, chi ngân sách theo đúng luật định.
Nhược điểm:
Quá trình triển khai thực hiện phương án này khó đảm bảo được cân đối thu, chi ngân sách trong năm 2012 do ngay tư đầu năm Thành phố đã tích cực khai thác các nguồn thu và niên độ ngân sách năm 2012 chỉ còn 3 tháng nữa là kết thúc. Thời gian triển khai là tương đối ngắn và gấp, các biện pháp khai thác triệt để nguồn thu và tăng số thu là khó thực hiện so với dự kiến ban đầu.
Theo tôi, phương án này sẽ không mang tính khả thi cao, do đó khó có thể được lựa chọn để giải quyết tình huống nêu trên vì nó mang tính nguyên lý mà việc vận dụng vào thực tế đòi hỏi phải có thời gian và phải triển khai một cách đồng bộ.
Phương án 3: Đề nghị ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho ngân sách Thành phố 5.819.320 triệu đồng để đảm bảo cân bằng trong thu, chi ngân sách Thành phố năm 2012.
Ưu điểm:
Đảm bảo cân đối thu, chi ngân sách; đáp ứng kịp thời các khoản chi ngân sách nhà nước theo dự toán được duyệt; đảm bảo được các nhiệm vụ chi về cơ sở hạ tầng, về giáo dục, y tế, môi trường, về an sinh xã hôi,... góp phần hoàn thành các chỉ tiêu về phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Nhược điểm:
Việc phân cấp quản lý thu, chi ngân sách theo luật NSNN không được tuân thủ, không tạo được thế chủ động trong cân đối và không khai thác triệt để các nguồn thu Ngân sách phát sinh trên địa bàn.
Không phát huy được hiệu quả và tinh thần trách nhiệm trong quá trình quản lý, điều hành dự toán thu, chi ngân sách Thành phố, ảnh hưởng rất xấu dến tình hình phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương; nguy cơ tái tiếp diễn trong các năm ngân sách tiếp theo.
Tạo tư tưởng ỷ lại trông chờ vào cấp trên với cơ chế xin cho; trái ngược với chủ trương của Nhà nước đang từng bước tiến hành cải cách thủ tục hành chính, vận dụng đưa ra các giải pháp, biện pháp mới trong quản lý nhà nước nói chung và quản lý nhà nước về tài chính tiền tệ nói riêng vào thực tế.
Trong bối cảnh kinh tế chung toàn quốc, ngân sách Trung ương cũng gặp nhiều khó khăn, khả năng có nguồn để bổ sung có mục tiêu cho ngân sách cấp dưới là rất khó; khi Trung ương không đảm bảo cân đối được thì Thành phố sẽ thụ động và không kịp xử lý.
Phương án 4: Kết hợp phương án 2 với việc huy động các nguồn lực dự trữ hiện có và tiết giảm các khoản chi chưa thực sự cần thiết; cụ thể như sau:
Về thu ngân sách: Tổ chức thực hiện dứt điểm công tác quyết toán thuế và kiểm tra quyết toán năm 2011, xử lý dứt điểm các khoản tồn đọng các năm trước chuyển sang. Tập trung khai thác hết nguồn thu, có biện pháp chủ động sáng tạo, tháo gỡ những khó khăn vướng mắc nhằm ổn định sản xuất, nắm chắc tình hình sản xuất kinh doanh dịch vụ trong lĩnh vực của từng đối tượng để tính đúng, tính đủ số phát sinh theo đúng luật định. Thực hiện các biện pháp quản lý thu thuế, thu không bỏ sót chống thất thu thuế, chống nợ đọng, trốn lậu thuế. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm nhằm tăng nhanh nguồn thu cho ngân sách.
Về chi ngân sách: Kiểm soát chặt chẽ các khoản chi; trước mắt căn cứ vào nguồn thu để chi cho các nhiệm vụ thực sự cần thiết; hạn chế thấp nhất chi phát sinh ngoài dự toán. Thực hiện cắt giảm những khoản chi chưa thật cần thiết như chi hội họp, đi công tác nước ngoài,  đồng thời có những biện pháp thực hiện triệt để pháp lệnh thực hành tiết kiệm và chống lãng phí, hạn chế mua sắm, trang thiết bị đắt tiền trong cơ quan hành chính sự nghiệp; đảm bảo quản lý và điều hành NSNN có hiệu quả.
Dành các nguồn phát sinh đột xuất và các nguồn lực dự trữ của Thành phố theo quy định để bù đắp hụt thu như: số thưởng vượt thu năm 2011 từ ngân sách Trung ương cho ngân sách Thành phố; tiết kiệm sử dụng dự phòng ngân sách cấp Thành phố; sử dụng kết dư ngân sách năm 2011 chuyển sang năm 2012;... phần thiếu hụt còn lại được trích từ Quỹ Dự trữ Tài chính Thành phố bổ sung cân đối nhiệm vụ chi theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước.
Ưu điểm:
Đây là phương án thực sự phù hợp và tích cực đối với tình huống trên, nó là sự kết hợp hài hòa giữa tính lý thuyết và thực tiễn, khắc phục một cách cơ bản rủi ro có thể xảy ra đồng thời sẽ phát huy được hiệu lực trong thời gian ngắn, tạo
nền tảng vững chắc cho quá trình quản lý, điều hành tài chính ngân sách của niên độ sắp đến.
Đảm bảo đúng các quy định của pháp luật; đảm bảo giữ vững được cân đối thu chi ngân sách năm 2012, đảm bảo an sinh xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Phát huy được tính chủ động, tích cực trong việc quản lý, điều hành thu, chi ngân sách và là đòn bẩy kích thích phát huy có hiệu quả việc phân cấp quản lý thu chi ngân sách theo luật NSNN.
Nhược điểm:
Đây là phương án cân đối mang tính chất bền vững và tích cực. Do vậy, tôi tin rằng phương án này là phương án tối ưu và chưa có nhược điểm.
Qua phân tích các phương án giải quyết tình huống nêu trên, tôi nhận thấy phương án 4 là phương án khả thi vì phương án này kết hợp giữa nguyên lý và tính thực tiễn, đồng thời có cơ sở đảm bảo về nguồn thu, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ được giao năm 2012. Nó có nhiều ưu điểm và đáp ứng một cách cơ bản mục tiêu xử lý tình huống đã đề ra là: chủ động thực hiện các chủ trương, chính sách hiện hành về quản lý tài chính - ngân sách; khai thác triệt để nguồn thu trên địa bàn, đảm bảo nhiệm vụ chi, bảo vệ quyền lợi chính đáng của các cơ quan, đơn vị, tổ chức, tổ chức chính trị xã hội, cũng như quyền lợi và nghĩa vụ của công dân; tránh tư tưởng ỷ lại vào cấp trên, góp phần đưa quản lý thu chi ngân sách đi vào nề nếp. Đồng thời nó cũng khắc phục được toàn bộ nhược điểm của 3 phương án còn lại.
Xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện
Trên cơ sở đánh giá, phân tích tình hình thực hiện dự toán thu, chi ngân sách Thành phố 9 tháng và ước thực hiện năm 2012, cùng với sự tham mưu của các ngành, UBND Thành phố khẩn trương ban hành kế hoạch giao các ngành, các cấp ngành có liên quan phối hợp triển khai ngay phương án trên, phân công, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm của mỗi cơ quan.
Để thực hiện tốt phương án này đòi hỏi phải có kế hoạch, phương hướng, giải pháp cụ thể và phải có sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các cấp dưới sự chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền địa phương và phải được triển khai tiến hành ngay.
Dự kiến kế hoạch triển khai như sau:
STT
Nội dung công việc
Thời gian thực hiện
Thời gian kết thúc
Tổ chức thực hiện
1
Ban hành kế hoạch điều hành ngân sách các tháng còn lại năm 2012
Tháng 10/2012
Năm 2012
- UBND Thành phố
2
Đẩy mạnh phối hợp với các lực lượng chức năng để kiểm soát chặt chẽ nguồn thu, chống thất thu thuế, thu hồi các khoản nợ đọng thuế, chống buôn lậu và gian lận thương mại.
Tháng 10,
11, 12/2012
Năm 2012
UBND Thành phố chỉ đạo
Cục Thuế, Hải quan, Sở Tài chính cùng các ngành, các cấp liên quan thực hiện
3
Tiếp tục khẩn trương rà soát tháo gỡ các vướng mắc về thủ tục hành chính, nhất là thủ tục đấu thầu, thuế, giải phóng mặt bằngđể thúc đẩy đầu tư, đẩy nhanh phát triển sản xuất công nghiệp, xây dựng. Đảm bảo các nhiệm vụ chi thường xuyên, đảm bảo an sinh xã hội.
Đầu tháng 10/2012 và các tháng còn lại
Năm 2012
UBND Thành phố chỉ đạo.
Sở Kế hoạch Đầu tư, Sở Tài nguyên Môi trường, Sở Tài chính, Cục Thuế, Hải quan và các đơn vị liên quan thực hiện.
Nội dung công việc
Thời gian thực hiện
Thời gian kết thúc
Tổ chức liên quan, thực hiện
4
Tăng cường công tác quản lý giá trên địa bàn, không để xảy ra mất cân đối cung - cầu hàng hoá, dịch vụ; tạo môi trường thuận lợi, bình đẳng trong kinh doanh.
Tháng 10,11,
12/2012
Năm 2012
- Sở Công thương, Sở Tài chính phối hợp với chính quyền địa phương và các đơn vị liên quan thực hiện
5
Tiếp tục chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án đầu tư và hoàn thiện các thủ tục, hồ sơ cần thiết để nâng cao tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư; đồng thời, triệt để thực hiện tiết kiệm chi; cắt giảm các nhiệm vụ chi chưa cần thiết như: hội họp, khánh tiết, khảo sát trong và ngoài nước,... để tập trung nguồn đảm bảo chi cho các nhiệm vụ phát sinh đột xuất, cấp bách.
Đầu tháng 10/2012 và các tháng còn lại
Năm 2012
UBND Thành phố chỉ đạo
Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư cùng các ngành các cấp thực hiện
6
Quyết định phương án sử dụng nguồn thưởng vượt thu, nguồn cải cách tiền lương, kết dư ngân sách năm 2011 để bù hụt thu.
Tháng 10/2012
Tháng 10/2012
- Sở Tài chính phối hợp vơi các đơn vị liên quan báo cáo trình UBND Thành phố quyết định
7
Quyết định phương án sử dụng nguồn dự phòng ngân sách và Quỹ Dự trữ tài chính Thành phố để bù hụt thu.
Tháng 12/2012
Năm 2012
- Sở Tài chính phối hợp vơi các đơn vị liên quan báo cáo trình UBND Thành phố quyết định
KIẾN NGHỊ
Qua việc phân tích nguyên nhân, hậu quả và các phương án xử lý tình huống cụ thể trên đây, để công tác quản lý thu, chi ngân sách hiệu quả có thể đưa ra một số kiến nghị sau đây:
Một là: Tập trung tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu và đầu tư, nuôi dưỡng nguồn thu ngân sách.
Thực hiện có hiệu quả các giải pháp thiết thực, phù hợp, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để thúc đẩy sản xuất phát triển, nhất là về vốn, nhân lực, môi trường sản xuất, môi trường đầu tư, thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu; thực hiện các cơ chế chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp; ưu tiên khuyến khích phát triển sản xuất đối với các lĩnh vực, sản phẩm có lợi thế trong các lĩnh vực công nghiệp, du lịch, dịch vụ, ... nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả sức cạnh tranh, khai thác tiềm năng, thế mạnh của địa phương vào phát triển sản xuất, kinh doanh; phát triển kinh tế địa phương tăng trưởng nhanh và bền vững.
Tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, xúc tiến du lịch, tiếp tục có giải pháp hỗ trợ phù hợp đối với các làng nghề, ngành hàng xuất khẩu chủ lực, có lợi thế, có thị trường và có khả năng cạnh tranh . Tập trung phát triển thị trường trong nước, nhất là hỗ trợ các doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm, giảm hàng tồn kho, đổi mới hệ thống thu mua, tiêu thụ, đưa hàng hóa về nông thôn. Thực hiện tiết kiệm nguyên liệu, năng lượng để giảm giá thành sản phẩm, thay đổi mẫu mã phù hợp, nâng cao chất lượng sản phẩm và hiệu quả sản xuất, kinh doanh.
Hai là: Cải cách mạnh mẽ về thủ tục hành chính trong lĩnh vực thu theo quy định.
Ngành thuế, hải quan và hệ thống ngành tài chính – ngân hàng tập trung và tăng cường cải cách các thủ tục hành chính liên quan đến nghĩa vụ và quyền lợi người nộp thuế; chú trọng công tác tuyên truyền, thông tin giải đáp chính sách về thuế, đăng ký và kê khai và nộp thuế qua mạng điện tử, cải cách thủ tục
hành chính thông quan hàng hoá xuất nhập khẩu. Tạo điều kiện thuận lợi về môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp; đảm bảo công khai, minh bạch trong công tác quản lý và thực hiện nghĩa vụ về thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho đối tượng nộp thuế khi thực hiện các nghĩa vụ về thuế đi đôi với tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi trốn thuế, gian lận thương mại.
Tiếp tục thực hiện đơn giản hoá thủ tục hành chính, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và cá nhân trong sản xuất kinh doanh.
Ba là: Đẩy mạnh các giải pháp khai thác, quản lý, chống thất thu ngân sách. Đẩy mạnh các giải pháp quản lý, chống thất thu ngân sách.
Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, để đảm bảo thu đúng, thu đủ, kịp thời các khoản thuế phát sinh và các khoản nợ đọng phải nộp ngân sách.
Triển khai thực hiện có hiệu quả về phân cấp quản lý kinh tế - xã hội và ngân sách; UBND các xã, phường, thị trấn đẩy mạnh công tác thu trên cơ sở đã được phân cấp, gắn công tác thu với công tác quản lý ở xã, phường, thị trấn theo quy định, nhằm chống thất thu, quản lý chặt chẽ nguồn thu.
Các cấp, các ngành của Thành phố tăng cường cơ chế phối hợp quản lý trong thực hiện thu ngân sách; đẩy mạnh các biện pháp quản lý, chống thất thu, chống buôn lậu, gian lận thương mại, nhất là các lĩnh vực có khả năng thất thu như khu vực công thương nghiệp ngoài quốc doanh; phấn đấu tăng thu và thu hồi nợ đọng để đảm bảo thu đạt và vượt mức dự toán thu đã được giao.
Tuyên truyền, động viên mọi người, mọi cơ quan, doanh nghiệp nâng cao ý thức bảo vệ Pháp luật thuế.
Nâng cao trình độ, năng lực đội ngũ cán bộ thuế để thực hiện yêu cầu
Bốn là: Huy động có hiệu quả các nguồn vốn ngoài ngân sách.
Cải thiện hơn nữa môi trường đầu tư; điều hành chính sách tài chính đồng bộ, thống nhất và ổn định; Thực hiện hệ thống chính sách tài chính – ngân sách, chính sách thuế, cơ chế quản lý giá, pháp luật về cạnh tranh theo hướng công bằng, thống nhất, khuyến khích đầu tư, sản xuất, kinh doanh.
Đẩy mạnh việc giải phóng các nguồn lực trong khu vực DNNN thuộc
Thành phố thông qua các biện pháp tái cấu trúc hoạt động sản xuất - kinh doanh, cổ phần hoá,..., thu hút sự tham gia của các thành phần kinh tế, kể cả các nhà đầu tư nước ngoài nhằm tăng thêm nguồn lực và kinh nghiệm quản lý để các doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, nâng cao sức cạnh tranh.
Năm là: Tiếp tục tăng cường thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí, tham nhũng; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm.
Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến sâu rộng đến các cấp, các ngành, cán bộ công chức và nhân dân về công tác phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; gắn công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí vào nhiệm vụ chuyên môn; tăng cường giáo dục tư tưởng, đạo đức, tác phong cho cán bộ trong thực thi công vụ, nâng cao ý thức, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị.
Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra điều tra xử lý các vụ việc tiêu cực tham nhũng. Chỉ đạo và xử lý kiên quyết, dứt điểm theo đúng quy định của pháp luật.
KẾT LUẬN
Đảm bảo và giữ vững cân đối thu, chi NSNN là mục tiêu hàng đầu trong quản lý tài chính – ngân sách; góp phần đảm bảo kinh phí thực hiện các nhiệm vụ quản lý của nhà nước, góp phần xây dựng và phát triển xã hội, đảm bảo cuộc sống người dân được nâng cao, đồng thời, phát huy vai trò của các cấp ngân sách, tăng cường tính chủ động, linh hoạt trong công tác quản lý.
Định hướng chiến lược lâu dài phải xây dựng ngân sách cân bằng, tích cực. Song từng giai đoạn, từng điều kiện cụ thể, do nguồn thu hạn chế, một số nhiệm vụ chi cần thiết, cấp bách phát sinh trong quá trình quản lý và điều hành. Vấn đề quan trọng đặt ra là phải đảm bảo được cân đối thu chi trong quản lý Ngân sách. Trong mối quan hệ tương quan với GDP và các tiêu chí khác của nền kinh tế để tránh lạm phát đặc biệt phải xử lý tốt nguồn bù đắp bội chi NSNN. Muốn làm tốt được điều này, trước hết phải có những kế hoạch, phương hướng và giải pháp tối ưu nhất trong quá trình quản lý và điều hành NSNN.
Từ việc đưa ra tình huống cụ thể của thành phố Hà Nội năm 2012, hy vọng sẽ là bài học kinh nghiệm để có biện pháp quản lý tốt hơn trong việc cân đối thu chi NSNN trong các năm tiếp theo.
Với sự phối hợp đồng bộ của các cấp, các ngành liên quan, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương, Thành ủy, HĐND và UBND Thành phố; Tôi tin rằng công tác quản lý quỹ NSNN sẽ có hiệu lực, hiệu quả cao trong thời gian tới.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Hiến pháp năm 1992 (Hiến pháp sửa đổi năm 2001);
Luật Ngân sách Nhà nước 01/2002/QH11 ngày 16 tháng 12 năm 2002;
Luật Quản lý thuế số 78/2006/QH11 ngày 29/11/2006;
Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 6 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nước
Nghị định số 73/2003/NĐ - CP ngày 23 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ ban hành Quy chế xem xét, quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa phương, phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương;
Thông tư số 59/2003/TT-BTC ngày 23/6/2003 của Bộ tài chính về việc Hướng dẫn thực hiện Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 6 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nước.
Nghị định số 85/2007/NĐ-CP của Chính Phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Quản lý thuế;
Quyết định số 55/2010/QĐ-UBND ngày 15/12/2010 của UBND Thành phố về việc ban hành quy định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách và định mức phân bổ dự toán chi ngân sách thuộc Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011- 2015.
Quyết định số 11/2011/QĐ-UBND ngày 02/3/2011 ban hành quy định phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011-2015.
- Quyết định số 08/2012/QĐ-UBND ngày 08/5/2012 về việc ban hành quy chế quản lý điều hành ngân sách các cấp chính quyền thuộc thành phố Hà Nội.
Tài liệu bồi dưỡng ngạch chuyên viên – Học viện hành chính Quốc gia, năm 2015.